Jedna z najbardziej znanych piosenek żołnierskich z czasów I wojny światowej, śpiewana na melodię ludową Hej, tam od Krakowa, Powstałą jeszcze przed wybuchem wojny. Znana także w pułkach austriackich, w których służyli Polacy. Do pierwszych znanych wersji należy zamieszczona w Śpiewniku żołnierskim Władysława Jeziorskiego (Cieszyn 1915, s. 15–16) Piosenka 13 pułku piechoty:
Hej, tam od Krakowa,
Kędy Wisłą płynie,
Rozwalił się Moskal świnia
Na polskiej krainie.
Chłopcy, krakowiacy!
Stawajcie, co żywo!
Już trębacze alarmują,
Zaczyna się żniwo.
Moskalu, Moskalu,
Ty łajdacka duszo,
Maszeruje pułk trzynasty,
Na proch cię rozkruszą.
Panie poruczniku,
Prowadźże nas dalej,
Bo my jeszcze dzisiaj chcemy
Szturmu na Moskali.
Panie „zugsfürerze”(1),
Szukajże dekunku,
Byśmy celnie wroga prali,
Nie psuli ładunku.
Panie kapitanie,
Wzmocnij lewe skrzydło –
Tam mordują pułk trzynasty,
Jak rzeźnicy bydło.
Nie damy się, chłopcy,
My krakowskie dzieci,
Wyrzucimy wroga z kraju,
Jak plugawe śmieci.
(1) – zugsfürer (niem. der Zugsführer) – plutonowy
Często piosenka rozpoczynała się od słów (Biernacki-„Kostek” Wacław, Marsze i piosenki Brygady Piłsudskiego, Kraków 1915; Jeziorski Władysław, Nowy śpiewnik polski 1914–1917. Zebrał… Kraków 1917, Jeziorski Władysław, Śpiewy o śpiewki żołnierski 1914–1921, Cieszyn, br, (ok. 1918):
Hej, chłopcy, Krakusy,
Stawajcie, co żywo!
Już trębacze alarmują,
Zaczyna się żniwo...
lub, jak u Szula:
Baczność, Legioniści!
Wstawajcie, a żywo,
Bo już trąbki alarmują,
Zaczyna się żniwo.
Po niej u Szula następuje zwrotka dokładnie zapożyczona z Krakowiaka kosynierów (Franciszek Barański, Jeszcze Polska nie zginęła, Lwów, br, wyd. VI, s. 186):
Głupi Moskal myśli,
Że mu będziem służyć,
Pójdziem wszyscy do Legionów,
Aż się będzie kurzyć!
W śpiewniku Jana Migo można znaleźć „uzupełnienie” tej, jak podał autor zbioru, „najpopularniejszej wśród żołnierzy polskich” piosenki:
Moskal niedołęga,
Chciał nam zabrać Kraków!
Maszerują polscy Strzelcy,
Poznasz ty Polaków!
My cię wypędzimy,
Aż na Łysą Górę –
I tam my ci wytrzepiemy
Po diabelsku skórę.
Poznasz ty, Moskalu,
Krakowskiego zucha –
Jak bagnetem dobrze włada,
Kulą po łbie dmucha[1]!
W Śpiewniczku młodzieży polskiej zamiszczono informację, iż pieśń była wykonywana w 13 pułku krakowskim[7].
por.: Wacław Biernacki-„Kostek”, Marsze i piosenki Brygady Piłsudskiego, Kraków 1915, s. 16; Jan Migo, Śpiewnik wojenny... zebrał... Kraków 1916, s. 15–17; Władysław Jeziorski, Nowy śpiewnik polski 1914–1917. Zebrał… Kraków 1917, s. 33 (pt. Hej, chłopcy Krakusy)[1].
1. |
Roliński Adam, A gdy na wojenkę szli Ojczyźnie służyć...: pieśni i piosenki żołnierskie z lat 1914–1918: antologia, wyd. 2, Kraków, Księgarnia Akademicka, 1996, s. 228, 229, 431, 432. |
2. |
Zagórski Adam, Polskie pieśni wojenne i piosenki obozowe, Piotrków, 1915, s. 62, 63. |
3. |
|
4. |
Szul Bogusław, Piosenki leguna tułacza, Warszawa, 1919, s. 37, 38. |
5. |
|
6. |
|
7. |
Świerczek Wendelin, Śpiewniczek młodzieży polskiej: zawierający dawne i nowsze pieśni z muzyką na 1, 2 i 3 głosy. Z. 1–3, Kraków, Księża Misjonarze, 1917, z. I, nr 32, s. 48. |
8. |
Biernacki Wacław, Marsze i piosenki Brygady Piłsudskiego, Kraków, Baranowski, Michał, 1915, s. 16, 17. |
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013.