Melodia tej pieśni była szczególnie popularna w XVI w., kiedy zarówno śpiewano ją jednogłosowo, jak i opracowywano dla wykonawstwa bardziej kunsztownego. Podana została wersja według druku Łazarza Andrysowica Piosnka na dzień Narodzenia Pańskiego. Na notę jako Dies est Laetitiae z ok. 1550 r.
Tekst przekładano kilkakrotnie: z połowy XVI w. znamy dwa przekłady protestanckie i dwa katolickie. Z tych ostatnich tłumaczenie Opecia (w Żywocie Pana Jezu Krysta, 1522) oraz zachowane w rękopisach puławskim i kórnickim (ta sama wersja, około 1550) są prozodycznie wadliwe, dlatego zamieszczamy tekst, który przekazuje dopiero Jagodyński. Tę samą wersję co Jagodyński zamieszczają XVIII-wieczne rękopisy: BJ 3639, karmelitańskie BJ 3647 i 3646 (ten ostatni zawiera również tekst łaciński). Inne XVIII-wieczne rękopisy i druki polskiego tekstu nie zamieszczają. Ilość zwrotek w różnych przekładach jest różna: u Opecia wynosi 10, Jagodyński podaje 4. W hymnie silny nacisk położony jest na treści teologicznej, ujętej w paradoksalne zestawienia, które wydobywa zwłaszcza przekład Opeciowy:
...W północy się narodził,
jen słońce oświecił,
między wołem i osłem
w jasłkach się położył.
Niebo wszytko stanowił,
gdy potem w niebo wstąpił
grom, łykanie spuszcza,
ten, rękoma powity,
stał się dziś już płaczliwy,
wesele anielskie[1].
1. |
Szweykowska Anna, Polskie kolędy i pastorałki: antologia, wyd. 3, Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1989, s. 95, 96, 173. |
2. |
|
3. |
|
4. |
Śpiewnik kościelny katolicki: czyli największy podręcznik dla ludu i organistów w kościołach katolickich. Cz. 1, s. 34, 35. |
