„Żuawi” kolonialne wojsko francuskie w Algerze, wsławione dzielnością w czasie Wojny Krymskiej (1854–56), w której Francja była aliantem Turcji i Anglii przeciw Rosji.

Na początku Powstania Styczniowego Apolinary Krukowski przy pomocy oficera francuskiego Francois Rochenbrune’a sformował w Ojcowie duży oddział tzw. „Żuawów śmierci”, złożony głównie ze studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nosili czarne mundury, a na głowach fezy (czerwone, tureckie). Znakiem ich był biały krzyż na czarnym polu^[15].

17.02.1863 – uderzenie oddziału A. Kurowskiego na Miechów;

13.03.1863 – obrona Sosnówki przez oddział Mariana Langiewicza;

17–18.03.1863 – pod Chrobrzem i Grochowiskami zwycięskie bitwy M. Langiewicza i D. Czachowskiego – generałów powstańczych – z wojskami rosyjskimi. Szczególną rolę w tych bitwach odegrali Żuawi.

Ich dowódcami obok Francois Rochebrun’a był m.in. Francesco Nullo – bohaterski obcokrajowiec w walkach o niepodległość Polski^[12]. Przystępujący do Żuawów ochotnicy składali przysięgę, że nie będą się cofać przed wrogiem i nigdy mu się nie poddadzą. Mieli oni zatem do wyboru zwycięstwo albo śmierć na polu walki. Bohaterstwo, jakim Ci walczący wsławili się w Powstaniu Styczniowym, zjednało im ogólną sympatię w społeczeństwie. Stąd też ich marsz szybko rozpowszechnił się w innych oddziałach powstańczych^[6].

Jest to harda piosenka Włodzimierza Wolskiego, chyba najbardziej znana i popularna, choć „żuawi śmierci” doczekali się licznych utworów na swój temat. Większość młodych ludzi z tego legendarnego oddziału zginęło. Ich dowódca, trochę tajemniczy Francois Rochebrun, ochotnik w powstaniu styczniowym, przeżył i wrócił do Francji opromieniony sławą „polskiego bohatera”. Tam otrzymał Legię Honorową i stopień pułkownika. Ale w roku 1870, zawsze ekscentryczny i wytwornie umundurowany w niezbyt praktyczny w bitwie strój żuawa (który we Francji uchodził za polski, a w Polsce za francuski), widoczny na milę w tym uniformie, zginął od razu w bitwie pod Ruel. Została po nim i po jego „żuawach śmierci” piosenka przypisywana także Moniuszce. Choć nie jest to całkiem pewne^[16].