Anonimowy utwór napisany do melodii pochodzącej z operetki Leo Falla (1873–1925) Księżniczka dolarów (Die Dollarprinzessin – prapremiera wiedeńska w 1908 lub 1909 r., po aneksji Bośni i Hercegowiny przez Austrię^[1]. W historycznym kalendarium akcesja była następstwem X wojny rosyjsko-tureckiej, która trwała w latach 1877–1878. Austro-Węgry podpisały z Rosją umowę o neutralności zbrojnej w razie konfliktu z Turcją w zamian za prawo do terytorialnego przyłączenia wspomnianych krajów bałkańskich^[11]. W ramach powszechnej mobilizacji 30 Pułk Piechoty Austriackiej, w którym służyli głównie lwowiacy („Lwowskie Dzieci”) wyruszył 26 lipca 1914 r. na front bałkański. Piosenka opiewa ten właśnie moment^{[10], [4]}. Piosenkę ułożył anonimowy piechur, który zachował w pamięci pożegnania z rodziną i charakterystyczny widok wież kościoła św. Elżbiety, posadowionego na dziale zlewisk Bałtyku i Morza Czarnego we Lwowie^[9].

23 sierpnia 1914 r. rozpoczęła się wielka ofensywa austriacka przeciw Rosji, która dawała szansę szybkiego odzyskania niepodległości Polski. Ze Lwowa wyruszył silny oddział w celu wzięcia udziału w uderzeniu na Warszawę. Ten fakt opiewa druga wersja piosenki (por. 9 wariant tekstu). Trzecia wersja tekstu z czerwca 1915 r. dotyczy powrotu 30 Pułku do miasta. We wszystkich wersjach niektóre zwrotki powtarzają się lub minimalnie różnią. Opierając się na wersji pierwszej, dodajemy te zwrotki, które wnoszą nowe fakty. Piosenka zawiera bogaty opis wydarzeń historycznych i obyczajowych, niezwykle charakterystycznych dla tamtych czasów. Jest to pierwsza piosenka dotycząca wybuchu I wojny światowej (28 lipca 1914 r.). Dla oddania kolorytu pierwszą zwrotkę publikujemy w gwarze lwowskiej, tzw. „bałaku”^[10]. W tekście znajdują się również akcenty z wyprawy do Bośni, np. „na granicy Czarnogórza”, „zgładzi jaki Serb”. Po wybuchu wojny, wielokrotnie przerabiana piosenka została rozpowszechniona przez lwowiaków walczących w różnych formacjach, którzy dopisywali kolejne warianty oraz zwrotki^[1].

Według Andrzeja Nazara, pieśń jest wyraźnym przykładem przenikania do polskiej muzyki elementów rosyjskich i powstała na bazie melodii Wołga, Wołga w czasie walk o Lwów w 1918 r^[8].

Kultura lwowska to element świadomości patriotycznej, który należy szczególnie pielęgnować. Historyczne korzenie oraz wspólna tradycja powinny być podtrzymywane przez stały kontakt ze spuścizną pozostawioną na terenach należących w przeszłości do Rzeczpospolitej. Poprzez pieśni takie jak np. Marsz dzieci lwowskich wspólnota polsko-litewska jest stale żywa i przypomina rodakom o braciach na Ukrainie^[12].

Pierwsza zwrotka piętnastego wariantu tekstu powstała już w kwietniu 1915 r. i była śpiewana w Piotrkowie Trybunalskim dla podniesienia ducha po upadku Przemyśla. Wkrótce po zajęciu Lwowa w czerwcu 1915 r. przez wojska austriackie powstały 2 dalsze zwrotki piosenki i w tej formie trafiła ona do Legionów Polskich^[4].

por.: Piątek-Herwinówna Antonina, Śpiewnik wojenny 1915/16, s. 47–50 (pt. Pożegnanie); Migo Jan, Śpiewnik wojenny… Zebrał… Kraków 1916, s. 35–36 (pt. Śpiew „Dzieci Lwowskich” 30 pp); Barański Franciszek, Jak to na wojence ładnie. Pieśni żołnierskie i legionowe 1914–1919, Lwów, Warszawa, ok. 1919, s. 17^[1].

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013.