Wstęp przejęty bezpośrednio z publikacji, która ukazała się nakładem redakcji „Piasta”:

W „arce przymierza” między pełną chwały przeszłością naszą a duchem pokoleń ostatnich, w skarbcu poezyi ludowej, obok utworów, rozkosze ziemiaństwa sławiących, najpocześniejsze miejsce zajmuje pieśń żołnierska. Pieśni żołnierskie, o żołnierzu samym, o jego doli i niedoli, o przygodach bohaterskich lub krotofilnych, są niewątpliwie klejnotem pieśniarstwa rodzimego. Plon, przechowany tradycyą, ocalony zapiskami zbieraczy, choć niezupełny, przedstawia się tak pokaźnie, jak na to stać naród rycerski, od świtu do zmierzchu swej niepodległości, a nawet po jej utracie w rygorze wojennym żyjący.

Oprócz utworów pochodzenia szlacheckiego, spotyka się tu ludowe przeróbki ballad i piosnek rycerskich. Chłop bowiem polski, nietylko jako rab niewolny, szedł do boju. Ilekroć przyznawano mu prawa człowieka, z własnego popędu wstępował w szranki walczących o niepodległość, okazując tyle cnót żołnierskich, iloma mógł się szczycić każdy rycerz dawnej Rzeczypospolitej. Zmieniała się historya; ale serce żołnierskie w narodzie bić nie przestało, nie zbladły ideały żołnierza polskiego, nie wygasła cześć dla obrońcy Ojczyzny, choć świetną postradał zbroję, choć mu przemoc oręż wydarła, choć jeno w „długich, nocnych rodaków rozmowach” czyny jego wspominać było wolno... Oto jeszcze przed 10 laty chłopi i proletaryusze polscy, stojąc pod szubienicami moskiewskiemi, protestowali przeciw tej haniebnej śmierci, prosili o rozstrzelanie, bo tylko tak godzi się ginąć żołnierzowi... Uważali się więc za żołnierzy polskich – to było ich dumą i pociechą ostatnią.

Wiernym obrazem tej ciągłości, jaką widzimy w dziejach oręża polskiego, są śpiewy żołnierskie.

Rozpoczynając wydawnictwo mniej znanych, a najpiękniejszych pieśni żołnierskich, mamy za cel główny rozpowszechnienie ich między ludem we formie najprzystępniejszej, a pod względem literackim najmniej naleciałościami późniejszemi skażonej. W tradycyi ustnej z dłuższych utworów przechowują się zazwyczaj początkowe strofy, resztę uzupełnia się zwrotkami, często do innych pieśni należącemi, albo się jej nie śpiewa. Melodye stare i oryginalne poszły w zapomnienie.

Aby te śpiewy w postaci możliwie najwierniejszej powróciły i przyjęły się tam, skąd ongi wypłynęły, jest naszem zadaniem. W przeprowadzeniu tego zadania, mamy nadzieję, dopomogą nam nauczyciele szkół ludowych; umiejąc czytać nuty, będą mogli zaznajomić włościan z melodyami, na jakie tu umieszczone dawne dumy i piosnki żołnierza polskiego śpiewać się powinno..

  Kopia cyfrowa dostępna w czytelni