Nazwisko: |
Petersburski, Jerzy |
Petersburski, George |
|
Pseudonim: |
Warrens, Jerzy |
Data urodzenia: |
20 kwietnia 1895 |
Miejsce urodzenia: |
Warszawa |
Data śmierci: |
7 października 1979 |
Miejsce śmierci: |
Warszawa |
Kompozytor, dyrygent, pianista-akompaniator, bandlider. Urodzony jako syn Jakuba i Pauliny z Melodystów. Pochodził z rodziny muzyków – matka i siostra były pianistkami, brat Józef skrzypkiem, drugi brat – Stanisław – pianistą; spokrewniony był ponadto z rodziną Goldów. Muzyki uczył się u matki od czwartego roku życia[2]. Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym mieście[1] rozpoczął studia w Konserwatorium Muzycznym w Warszawie w klasie fortepianu Aleksandra Michałowskiego[3]. Naukę pod jego okiem zakończył w 1916 r. W okresie studenckim debiutował jako akompaniator w teatrze „Miraż”. Pierwsza jego piosenka, Wielka Tedora (do słów Juliana Tuwima), została wykonana przez Marię Strońską w kabarecie „Czarny Kot”. W kabarecie tym w latach 1918–1919 akompaniował m.in. Julii Mechównie (solistce Opery Warszawskiej), Poli Negri i Konradowi Tomowi[2].
Dalszą edukację muzyczną kontynuował w Wiedniu[1], gdzie wyjechał w 1920 r., aby studiować kompozycję, dyrygenturę i fortepian u Artura Schnabla[3]. Tam też powstawały jego pierwsze przeboje[1]. Początkowo zamierzał poświęcić się karierze pianisty-wirtuoza. Kiedy jednak poznał Imre Kalmana, zainteresował się za jego namową komponowaniem muzyki lekkiej. Pierwszym efeftem jego nowej fascynacji był walc angielski pt. W Grinzingu przy winie, który zdobył popularność na tamtejszym rynku muzycznym[2], który skomponował w 1920 r[3].
Po „okresie wiedeńskim” powrócił do Warszawy[1]. Brał udział w wojnie polsko-sowieckiej[2], a po odbyciu służby wojskowej w 1 pułku lotniczym, do której zgłosił się jako ochotnik, podjął ścisłą współpracę z teatrzykiem muzycznym „Miraż” oraz z kabaretem „Perskie Oko”. Już wtedy jego piosenki wybijały się ponad przeciętność[1]. Jerzy Petersburski pracował w okresie międzywojennym jako pianista, kompozytor i aranżer, akompaniował Aleksandrowi Wertyńskiemu, opracowywał piosenki dla gwiazd warszawskich kabaretów i rewii. Powstały wówczas m.in.: Wielka Teodora dla Marii Stańczyk, Ja się boję sama spać lansowana przez Zulę Pogorzelską, a następnie walc Młodym być i więcej nic z filmu Szczęśliwa 13-ka i Sam mi mówiłeś dla Hanki Ordonówny[3].
W 1926 r. z Arturem Goldem (swoim ciotecznym bratem) założył orkiestrę salonową, która miała w repertuarze muzykę taneczną i jazzową. Występował z nią w teatrzyku Qui Pro Quo, Banda i Morskie Oko, towarzyszył solistom, brał udział w nagraniach płytowych swoich piosenek[3]. Z orkiestrą tą w latach 1926 –1929 dokonywał nagrań płytowych dla Syreny Record[2]. Śpiewali je m.in.: Eugeniusz Bodo, Chór Dana, Jerzy Czaplicki, Mieczysław Fogg, Tola Mankiewiczówna, Tadeusz Olsza i Ludwik Sempoliński. Komponował także utwory taneczne: walce, fokstroty, tanga. Tańczyły je m.in. Siostry Halama i Pola Negri. W 1929 r. do wystawianej w teatrzyku „Morskie Oko” rewii Warszawa w kwiatach skomponował Tango milonga. Jego pierwszą wykonawczynią była Stanisława Nowicka. Jeszcze w tym samym roku sprzedał ten utwór austriackiej firmie Wiener Boheme Verlag. Pod nowym tytułem Oh! Donna Clara (słowa angielskie – Lohner Beda) tango to zrobiło światową karierę. Znalazło się w repertuarze Ala Jolsona, Henriego Varny, Edith Piaf oraz znanych orkiestr i zespołów, m.in. Joe Lossy, Stanleya Blacka, Annunzia Mantovaniego, New Vaudeville Band[3].
W 1930 r. wyjechał ponownie do Wiednia, gdzie pracował jako pianista oraz kompozytor. W tym okresie wydał w Austrii utwory: Anushka, Sonia, Immer Jung, September Romanze i Tańczące klawisze. Pracował także i występował w Davos, Berlinie, Pradze i w Paryżu (gdzie w późniejszym czasie jego piosenkę Nie ja, nie ty z francuskim tytułem Amour disait follie śpiewała Edith Piaf). Po powrocie do Polski w 1932 r. nagrał w „Syrenie Record” serię płyt jako akompaniator Aleksandra Wertyńskiego[2].
W 1936 r. otrzymał Złoty Krzyż Zasługi jako pierwszy polski kompozytor piosenek o światowej sławie. Przed wojną skomponował jeszcze muzykę do:
– operetek Kochanka z ekranu[3] (znana również pod tytułami Kobieta z ekranu lub Dziewczę z ekranu[2]), Robert i Bertrand oraz Kobieta 5212;
– filmów Uwiedziona, Co mój mąż robi w nocy (reż. Michał Waszyński[3], 1934 r[3].), Szczęśliwa trzynastka (reż. Marian Czauski[3], 1938 r[2].), Królowa przedmieścia (reż. Eugeniusz Bodo[3], 1938 r[2].).
W 1939 r. pracował wraz z Arturem Goldem nad przeróbką dramatu muzycznego Eugena d’Alberta Niziny[2]. Do wybuchu II wojny światowej miał w dorobku ponad 250 kompozycji z dziedziny muzyki lekkiej i rozrywkowej[1].
W 1939 r. w stopniu sierżanta został przydzielony do I pułku lotniczego[3]. We wrześniu 1939 r. znalazł się w Białymstoku i należał tam do zespołu Białostockiego Teatru Miniatur. Z teatrem odbył na przełomie 1939 i 1940 r. tournée po miastach białoruskich. Po likwidacji teatru przedostał się do Lwowa. Dołączył tam do orkiestry Henryka Warsa i Henryka Golda[2]. W 1940 r. wyjechał do ZSRR. Współpracował tam z solistami Stanisławem Laudanem i Klaudią Szulżenko oraz z orkiestrami estradowymi, m.in. Izaaka Dunajewskiego i Leonida Utiosowa. Komponował dla nich utwory instrumentalne i piosenki[3]. Bardzo znaną w Rosji stała się Błękitna chusteczka ze słowami M. Makismowa, pt. Sinyj płatoczek (nazwisko Petersburskiego było w Rosji znane już w latach trzydziestych, kiedy wielką popularność zdobyła tam Ta ostatnia niedziela, wykonywana i nagrywana przez sowieckich piosenkarzy).
W kwietniu 1942 r. orkiestra, do której należał, została przyłączona do tzw. Czołówki (teatru) 2 Korpusu. Po ewakuacji 2 Korpusu z Rosji, Petersburski przebywał początkowo w Teheranie, następnie przez Jordanię dotarł do Palestyny. Występował tam jako pianista w teatrze „Ohel” w Tel Awiwie. Odbył później cały szlak bojowy 2 Korpusu generała Władysława Andersa, pracując w teatrach wojskowych. Należał w Iraku do reprezentacyjnego tria z Henrykiem Goldem i Fredem Melodystem, prowadził audycje radiowe dla żołnierzy w radiu w Kairze (lata 1942–1943). Dla teatru wojskowego skomponował muzykę do około 30 programów (w okresie do listopada 1946 r. włącznie)[2].
Po demobilizacji wyjechał w 1947 r. do Brazylii. Koncertował tam przez dwa lata w duecie fortepianowym z Alfredem Schützem. Napisana wówczas piosenka Cafeterio odniosła duży sukces. Od 1949 r. mieszkał w Argentynie. Komponował piosenki, aranżował i nagrywał je dla wytwórni płytowych, pisał wspólnie ze słynnym kompozytorem tang – Astorem Piazzolą, współpracował z rozgłośnią radiową El Mondo w Buenos Aires; jej sygnałem wywoławczym stał się ośmiotaktowy motyw popularnej piosenki brazylijskiej jego autorstwa Wszystkie drogi prowadzą do Buenos Aires (do słów Mario Batistelli’ego). Prowadził wspólnie z Kazimierzem Krukowskim teatr „El National” i wystawiał musicale, np. Blue Sky Milonga. Jego piosenki napisane przed II wojną światową cieszyły się w Argentynie dużą popularnością (np. Ostatnia niedziela)[2], [3].
Po śmierci w trzęsieniu ziemi w 1967 r. swej pierwszej żony, Marii z Minkowskich, przeniósł się do Wenezueli. Dla uczczenia jej pamięci skomponował utwór Płaczące pianino[2]. Jerzy Petersburski zamieszkał w 1967 r. u córki w Caracas[3].
W 1968 r. wrócił do Polski. Ponownie zaczął komponować, pisał piosenki m.in. dla Sylwii Klejdysz (prywatnie żona Petersburskiego[3]) i Adama Zwierza; przygotował również płytę długogrającą pt. Jerzy Petersburski – niezapomniane przeboje, wydaną przez Muzę[2]. Jego karierze poświęcone jest hasło w telewizyjnej wersji „Leksykonu Polskiej Muzyki Rozrywkowej” (odcinek 82) i program Oh! Donna Clara – wspomnienie o Jerzym Petersburskim (reż. Ryszard Wolański)[3].