Nazwisko: |
Gran, Wiera |
Właściwie: |
Grynberg, Weronika |
Pseudonim: |
Green, Sylwia |
Green, Wiera |
|
Mariol |
|
Gran, Vera |
|
Data urodzenia: |
20 kwietnia 1914 |
Miejsce urodzenia: |
Warszawa |
Data śmierci: |
19 listopada 2007 |
Miejsce śmierci: |
Paryż (Francja) |
Piosenkarka i aktorka rewiowa, także autorka tekstów piosenek własnego repertuaru. Jej rodzice pochodzili z Rosji. Ukończyła szkołę średnią typu humanistycznego. Początkowo chciała zostać tancerką, uczyła się tańca w szkole baletowej Ireny Prusickiej. Nauce przeszkodził jednak wypadek samochodowy, w którym odniosła poważną kontuzję. Jako piosenkarka debiutowała w 1 lutego 1934 r. w kawiarni „Paradise” w Warszawie. Występowała tam nieprzerwanie do 1938 r. z orkiestrą Juliana Fronta i Stanisława Ferszki. Pierwszą wykonywaną przez nią piosenką było Tango Brazylijskie; w tym samym czasie nagrała również swą pierwszą płytę dla „Syreny Record”[2].
Później brała udział w programach rewiowych i szopkach satyrycznych, występowała także z własnym repertuarem. Dokonała nagrań na płyty wytwórni fonograficznych „Syrena Record”, „Syrena Elektro” i „Melodie Electro”. Wystąpiła w żydowskim filmie Bezdomni (reż. Aleksander Marten) jako pieśniarka Bessa[1]. Od 28 marca 1937 r. występowała w teatrze „Wielka Rewia” w programie Wiosenna parada gwiazd. Pod koniec lat trzydziestych nagrała wiele piosenek dla wytwórni „Odeon” (była tam na stałym kontrakcie w latach 1938–1939). Występowała z recitalami w Polskim Radiu, śpiewała w kawiarniach warszawskich: „IPS” (otwartej przy Instytucie Propagandy Sztuki), „Sztuka i Moda”, „Bagatela”, zaś od 1938 r. do wybuchu II wojny światowej stale w kawiarni „Vogue”. Gościnnie brała udział koncertach w Krakowie, Łodzi (Grand Hotel, kawiarnie: „Ziemiańska” i „Europejska”), Lwowie, Brześciu, Bydgoszczy, Gdyni.
Po wybuchu II wojny światowej wyjechała jesienią 1939 r. do Lwowa, gdzie występowała w kawiarni „Palace” i kinoteatrze „Stylowym”[2]. Jednak z powodów rodzinnych – musiała wrócić do Warszawy w 1940 r. Występowała w kawiarniach getta warszawskiego z akompaniatorem i kompozytorem Leonem Boruńskim oraz duetem fortepianowym Władysław Szpilman-Władysław Goldfeder. Współpracowała z autorami i kompozytorami, m.in. Władysławem Szlenglem i Andrzejem Włastem[1]. Następnie wyjechała do Krakowa, gdzie śpiewała w kawiarni „Polonia”; występy te trwały do chwili zamknięcia tamtejszego getta. Powróciła do Warszawy i w 1941 r. znalazła się za murami getta warszawskiego. Do połowy lipca 1942 r. śpiewała w lokalach rozrywkowych, najpierw w „Melody Palace”, potem w kawiarni „Sztuka”. Na koncertach wykonywała m.in. aktualne piosenki autorstwa Władysława Szlengla, Andrzeja Własta, Jerzego Jurandota, Leonida Fokszańskiego. Przez krótki okres występowała również w kierowanym przez Jerzego Jurandota teatrze „Femina” oraz w kawiarni „Bon apetit”. W 1941 r. zorganizowała specjalne koncerty, z których dochód wykorzystano na rzecz utrzymania sierocińca (tzw. „Izby Zatrzymań”), który założyła i prowadziła w wynajętym przez siebie mieszkaniu. Po udanej ucieczce 2 sierpnia 1942 r. z getta (przez gmach Sądu przy ul. Leszno), ukrywała się pod nazwiskiem Weronika Gacka w Starych Babicach pod Warszawą, w domu swego męża, doktora Kazimierza Jezierskiego (poślubiła go w lecie 1939 r.)[2].
Po wojnie powróciła na estradę. Śpiewała z orkiestrą Stefana Rachonia, koncertowała w Łodzi i Krakowie, występowała w kawiarni literacko-satyrycznej „Kukułka” w Warszawie[1]. 30 kwietnia 1945 r. aresztowano ją pod zarzutem utrzymywania kontaktów z gestapo w getcie warszawskim. Została uwolniona pod dwóch tygodniach. W październiku 1945 r. jej sprawę rozpatrywał Sąd Związku Artystów Scen Polskich pod przewodnictwem Aleksandra Zelwerowicza, który uznał jej postawę podczas okupacji jako bez zarzutu. Sprawę rozpatrywał również Obywatelski Sąd Honorowy przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce (wrzesień 1946 – listopad 1947 r.); ze wszystkich zarzutów została oczyszczona przez prokuraturę, sądownictwo i instytucje społeczno-zawodowe.
Od 9 listopada 1945 r. występowała na koncertach radiowych w warszawskiej rozgłośni Polskiego Radia. W 1946 r. dokonała w Poznaniu nagrań dla reaktywowanej wytwórni „Odeon” oraz nagrań radiowych[2]. W 1950 r. wyemigrowała do Izraela. Rok później osiadła w Paryżu. Współpracowała z Charlesem Aznavourem, teatrem Alhambra Maurice Chevaliera, nagrywała płyty dla wytwórni Ducretet Thompson[1], „Ballada”, „Bevco”, „Soundcraft” (we Francji) oraz w firmie „Westminster” (w USA). Występowała z recitalami w „Salle Pleyel”[2].
Na zaproszenie Mariana Hemara i Feliksa Konarskiego śpiewała dla Polonii. Wystąpiła też w audycjach Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Koncertowała w Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Szwecji, Izraelu, Hiszpanii, Belgii, Wenezueli, USA i Kanadzie. W październiku 1965 r. przyjechała do Polski. Wystąpiła wówczas w Teatrzyku na Pięterku, w telewizyjnym programie sylwestrowym, dokonała też nagrań płytowych z zespołem Jerzego Abratowskiego. Swoje losy opisała w pamiętniku Sztafeta oszczerców : autobiografia śpiewaczki, wydanym we Francji w 1980 r. Jej losom i karierze poświęcona jest książka Remigiusza Grzeli Bądź moim Bogiem, wydana w 2007 r. Jest jedną z postaci sztuki teatralnej Henryka Grynberga pt. Kabaret po tamtej stronie, opublikowanej w miesięczniku „Dialog”[1].
W latach trzydziestych opracowała własny, ciekawy genre piosenkarski, dzięki czemu jej występy oraz nagrania płytowe cieszyły się wielkim powodzeniem. Czołowymi utworami w jej repertuarze były piosenki: List i Trzy listy[2].