Nazwisko: |
Polewka, Adam Antoni |
Kryptonim: |
Adam-Adam |
Dzielski, Tadeusz |
|
Ładoń, A. |
|
Oskard, Tadeusz |
|
Data urodzenia: |
4 marca 1903 |
Miejsce urodzenia: |
Kraków |
Data śmierci: |
1 października 1956 |
Miejsce śmierci: |
Kraków |
Literat, publicysta, tłumacz, działacz polityczny. Pierwsze próby literackie podejmował w gimnazjum, które ukończył w 1921 r. Przez dwa lata studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, a następnie przeniósł się na kierunek biologiczny Wydziału Filozoficznego. W czasie studiów brał udział w życiu kulturalnym uczelni – należał do Klubu Artystyczno-Literackiego „Helion” i grupy „Litrat” oraz Koła Miłośników Dramatu Klasycznego. Powrócił do prób literackich pisząc nowelki, z których jako pierwsza drukiem ukazała się Pływająca dama (marzec 1925, dodatek do 75 numeru Ilustrowanego Kuryera Codziennego). Pod pseudonimem Adam-Adam pisał w celach zarobkowych dla warszawskiego brukowego tygodnika ilustrowanego Oko. W 1926 r. przyjęto go do Oddziału Krakowskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP). W tym samym roku ukończył Studium Pedagogiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Instytut Towaroznawstwa Wyższej Szkoły Handlowej. Absolutorium na UJ otrzymał rok później.
Po ukończeniu studiów wyższych pracował jako nauczyciel przedmiotów humanistycznych na Wiejskim Uniwersytecie Ludowym w Szycach. W tym czasie współpracował z Ignacym Solarzem i zapoznawał się z działalnością tamtejszego zespołu teatralnego. W 1928 r. wstąpił do PPS i rozpoczął trwającą do 1932 r. współpracę z „Naprzodem”. Publikował wówczas felietony i recenzje literackie. W latach 1929–1930 pracował jako kierownik artystyczny Teatru Robotniczego TUR w Sosnowcu. Następnie wyjechał do Francji i Belgii dzięki uzyskanemu stypendium Funduszu Kultury Narodowej. Jego zadaniem było napisanie powieści o polskiej emigracji zarobkowej, jednak w czerwcu 1931 r. powrócił do kraju z powodów osobistych i utracił prawo do stypendium. Założył rodzinę i utrzymywał się z funduszów ze sprzedaży domku po ojcu, z pracy w zawodowym szkolnictwie dokształcającym oraz licznych odczytów. W pierwszej połowie lat trzydziestych pisał i publikował jedynie sporadycznie.
W 1934 r. podjął współpracę z awangardowym Teatrem Artystów „Cricot” – najpierw jako konferansjer, następnie improwizator i autor tekstów. Równolegle był kierownikiem literackim scenki kabaretowej „Cricotu” – Teatrzyku „Tam-Tam” i współautorem jej jedynego szopkowego programu. Pisał także teksty dla kabaretu „Bury Melonik”. W 1935 r. na potrzeby tworzącego się Polskiego Teatru Akademickiego „Poltea” skompilował widowisko Otrzęsiny. Rok później towarzyszył zespołowi jako jeden z artystycznych opiekunów podczas zagranicznych występów, wykorzystując jednocześnie podróż do pracy politycznej.
Na zamówienie Józefa Jaremy przetłumaczył XV-wieczną farsę francuską Mistrz Piotr Pathelin. Współreżyserował napisaną przez siebie polityczną szopkę Herod i Ariowie. Dużą popularność (i nagrodę prezydenta miasta Krakowa) przyniósł mu spektakl Igrce w gród walą (premiera 1938), a właściwie jego druga wersja, której tekst został rozszerzony o aluzje antyniemieckie. W 1938 r. podjął się pracy literackiej dla nowo założonej Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. W 1939 r. został kierownikiem literackiem warszawskiego teatru „Ateneum”.
Ze względu na zdrowie nie podlegał służbie wojskowej, więc po wybuchu wojny uciekł do Lwowa. Podjął pracę w bibliotece Ossolineum i został członkiem lwowskiego klubu literackiego. Brał aktywny udział w życiu politycznym Lwowa. W 1940 r. wyjechał do Krakowa w ramach radziecko-niemieckiej akcji wymiany ludności, podając fałszywe nazwisko. Do końca okupacji utrzymywał się z pracy fizycznej, pisania podań, prowadził także tajne nauczanie. Po wojnie włączył się do pracy społeczno-politycznej. Związki z teatrem wygasały, choć był jeszcze kierownikiem literackim w Teatrze im. J. Słowackiego oraz w Państwowych Teatrach Dramatycznych w Krakowie, a także współpracował z Teatrem Satyryków. Równolegle działał w Związku Literatów Polskich. Publikował artykuły propagandowe, interwencyjne, recenzje literackie i teatralne. Współpracował głównie z krakowską prasą. Skoncentrował się niemal wyłącznie na pracach dziennikarsko-publicystycznych, prawie całkowicie porzucając twórczość literacką. W grudniu 1955 r. otrzymał nagrodę artystyczną Miejskiej Rady Narodowej w Krakowie w dziedzinie literatury, co zmobilizowało go do dokończenia dawnych prac i rozpoczęcia nowych, jednak od dawna chory na gruźlicę płuc, zmarł nagle w nocy 1 października 1956 r. w Krakowie. Został pochowany w kwaterze zasłużonych na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I (pośmiertnie) i II klasy[1].
1. |
http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/adam-antoni-polewka |