Nazwisko: |
Szlengel, Władysław |
Data urodzenia: |
1914 |
Miejsce urodzenia: |
Łódź |
Data śmierci: |
1943 |
Miejsce śmierci: |
Warszawa |
Autor tekstów. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim. Był dziennikarzem związanym z dziennikiem żydowskim, ukazującym się w języku polskim – „Nasz Przegląd”, ponadto z tygodnikiem „Sygnały” (zamieszczał w nim swoje najwcześniejsze wiersze). Pisał teksty piosenek dla kabaretów i teatrów rewiowych – „Małego Qui pro Quo” i „Ali Baby”. Był współautorem tekstów satyrycznych słynnej rewii „Orzeł czy rzeszka”. Ostatnimi jego przedwojennymi utworami były teksty napisane do inauguracyjnej rewii teatru „Tip – top”, pt. Kto kogo, wystawionej 12 sierpnia 1939 r. Występował jako aktor estradowy, monologista. Duża ilość jego piosenek, pisanych niekiedy wspólnie z Józefem Lipskim, została nagrana na płytach gramofonowych różnych firm (Tango Notturno, Panna Andzia ma wychodne, Jadziem panie Zielonka, Chodź na piwko naprzeciwko). Oprócz tekstów do utworów muzycznych, pisał teksty satyryczne, drukowane w „Szpilkach”.
Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. brał udział w obronie Warszawy. Przedostał się później do Białegostoku a następnie do Lwowa, gdzie współpracował z „Lwowskim Teatrem Miniatur”. Dla tego teatru napisał wspólnie z kompozytorem Alfredem Schützem melorecytację dramatyczną Stacja Marinka, opowiadającą o wojennym losie kraju. Z teatrem współpracował do czasu wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej. W 1941 r. wraz z żoną powrócił do Warszawy i znalazł się w getcie warszawskim. Brał czynny udział w działalności literackiej kabaretu w kawiarni artystycznej „Sztuka”, był tam organizatorem i autorem imprez muzyczno-literackich o charakterze artystycznym i rozrywkowym. Pisywał i występował w kabarecie „Żywy Dziennik”, brał udział w przedstawieniach dla dzieci w Domu Sierot Janusza Korczaka. Po wielkiej deportacji do Treblinki w lipcu – sierpniu 1942 r., której uniknął, pracował w tzw. shopie szczotkarzy. W getcie napisał wiele wierszy i pieśni mówiących o tragicznym położeniu ludzi zamkniętych za murami (bardzo znany to Kontratak, napisany pomiędzy lutym a kwietniem 1943 r., opisujący pierwszą walkę zbrojną w getcie w styczniu 1943 r.).
„Jego pieśni, pisane po polsku, były bardzo popularne w getcie. Recytowano je na różnych wieczorach rozrywkowych, krążyły z rąk do rąk w odpisach maszynowych (...). Cieszyły się powodzeniem, wzruszały do łez, gdyż były na czasie, mówiły o sprawach którymi żyło i pasjonowało się getto” (E. Ringenblum: Kronika getta warszawskiego, wyd. Czytelnik, Warszawa 1988, s. 580-585).
Wiele wierszy Władysława Szlengla z okresu okupacji hitlerowskiej opublikowano po II wojnie światowej w zbiorach Pieśń ujdzie cało (1946 r.) i Co czytałem umarłym (1977 r.). Jego twórczość przedwojenna w postaci tekstów piosenek bądź innych utworów literackich, zdobyła wówczas niekwestionowaną pozycję i można go zaliczyć do czołowych autorów z tej dziedziny. Natomiast jego interesująca poezja gettowa, z biegiem czasu coraz bardziej ceniona, zapisała się na trwale w historii polskiej literatury okresu wojny i okupacji. Zginął podczas powstania w getcie warszawskim[1].