Tytuł: |
Żegnam was, ojcze |
|
Żegnam ja ojca |
|
Na Prusy Wschodnie |
Autor słów: |
nieznany |
Pierwszy wariant tekstu został nadesłany przez Janinę Szymańską w ramach konkursu zorganizowanego staraniem Zarządu Głównego Związku Młodzieży Wiejskiej oraz redakcji tygodnika „Nowa Wieś”. Informatorem uczestniczki była matka, zamieszkała w Stoczku. Piosenki nauczyła się w 1941 r. od wuja-partyzanta w okolicach Biłgoraja. Drugą wersję słów przekazał Stanisław Żelazny. Według uczestnika, pieśń śpiewana była przez oddziały Batalionów Chłopskich oraz inne oddziały w powiecie Łuków, Radzyń Podlaski i Puławy. Trzeci wariant ukazał się w śpiewniku Z pieśnią i karabinem dzięki Janowi Kaweckiemu. Przytoczone strofy stanowiły utwór młodzieży zabieranej na przymusowe roboty do Niemiec śpiewano w powiecie Bielsk Podlaski w 1943 r.
Muzyka utworu to jedna z popularnych, podwórzowych melodii, wiązanych z tekstami o charakterze melodramatycznym. Np. w piosence zaczynającej się od słów „Nad brzegiem morza, w ubogiej chatce, gdzie się grunt skały obrywa, nieletni chłopiec, siedząc przy matce, w takie się słowa odzywa” (syn sternika dowiaduje się o marynarskiej śmierci ojca, który uratował okręt od zatopienia, i postanawia iść w jego ślady); „Nad Ebru falą, goniąc spojrzeniem, młoda Cyganka siedziała” (zawiedziona miłość); „W pielgrzymiej szacie dziewica młoda przyszła, gdzie klasztor wśród boru” (poszukiwanie utraconego kochanka) itp. Melodia ta odżywa w nowych sytuacjach. W okresie międzywojennym śpiewano na tę nutę ckliwą balladę: „Nad brzegiem morza stał Edward ósmy, listki akacji obrywa, kocha, nie kocha, lubi, nie lubi, tak swoją Simpson przyzywa”. Na tę melodię śpiewane też były sentymentalne pieśni więzienne, np. „W więziennej celi, poza kratami, piękna Elwira siedziała”, a także pieśni emigracyjne, jak „Żegnam cię, ojcze, żegnam cię, matko”. W tej melodii znalazły swój wyraz tragiczne przeżycia młodzieży wywożonej na przymusowe roboty do Niemiec[1].
1. |
Świrko Stanisław, Z pieśnią i karabinem: pieśni partyzanckie i okupacyjne z lat 1939–1945: wybór materiałów z konkursu ZMW i „Nowej Wsi”, Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1971, s. 233–236, 520. |