Kozłowski, Janusz

Zgłoszenie do artykułu: Kozłowski, Janusz

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Ośrodek Kultury „Biblioteka Polskiej Piosenki” zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE i ustawą o ochronie danych osobowych z dnia 10 maja 2018 (Dz. U. poz. 1000), w celu wymiany informacji z zakresu polskiej pieśni i piosenki. Wymiana informacji będzie się odbywać zarówno za pośrednictwem niniejszego formularza jak i bezpośrednio, w dalszym toku spraw, redaktora bazy danych, prowadzącego korespondencję z właściwego dla niego adresu mailowego.
Administratorem danych jest Ośrodek Kultury „Biblioteka Polskiej Piosenki” z siedzibą w Krakowie przy ulicy Krakusa 7. Wszelkie dokładne informacje o tym jak zbieramy i chronimy Twoje dane uzyskasz od naszego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (iodo@bibliotekapiosenki.pl).
Wszystkim osobom, których dane są przetwarzane, przysługuje prawo do ochrony danych ich dotyczących, do kontroli przetwarzania tych danych oraz do ich uaktualniania, usunięcia jak również do uzyskiwania wszystkich informacji o przysługujących im prawach.

Nazwisko:

Kozłowski, Janusz

Pseudonim:

Janusz

Pilawa

Data urodzenia:

1 kwietnia 1922

Miejsce urodzenia:

Płock

Data śmierci:

31 grudnia 2004

Miejsce śmierci:

Sulejówek

Informacje

Działacz wojenny, autor tekstów pieśni, literat, kompozytor, pedagog, tłumacz. Jego rodzice to: Józef Kozłowski, studiował historię Polski na uniwersytecie w Petersburgu, wykładowca historii w płockiej „Małachowiance”, późniejszy dyrektor gimnazjum w Kutnie i gimnazjum im. Joachima Lelewela w Warszawie do wybuchu II wojny światowej oraz Władysława ze Stanisławskich Kozłowska, artystka-malarka.

Uczył się najpierw w Gimnazjum im. Henryka Dąbrowskiego w Kutnie i wtedy najprawdopodobniej rozpoczął naukę gry na fortepianie[2]. Po złożeniu egzaminów z zakresu małej matury w tej szkole, wyjechał do Warszawy i w 1939 r. otrzymał świadectwo dojrzałości w Liceum Humanistycznym im. Adama Mickiewicza[1]. W czasie okupacji wstąpił do konspiracji tak wcześnie, kiedy tylko pojawiła się sposobność – w listopadzie 1939 r. Przyjął pseudonim „Janusz”. Najpierw należał do mało dzisiaj znanej z nazwy formacji Służba Zwycięstwu Polski, przekształconej następnie w Związek Walki Zbrojnej, a potem w Armię Krajową[2]. Po kapitulacji Warszawy wstąpił niezwłocznie do organizacji podziemnej „Polska Żyje”[1]. Podczas okupacji kontynuował naukę gry na fortepianie w oficjalnej wówczas szkole muzycznej im. Karola Kurpińskiego. Jednocześnie zaczął uczęszczać na tajne komplety medycyny, które rzucił po dwóch latach[2]. W tym samym czasie rozpoczął naukę w konspiracyjnej podchorążówce „Kedywu”. W 1943 r. wstąpił na studia polonistyczne na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył już po wojnie.

W 1940 r. wszedł w szeregi 2 kompanii „Odwet” i otrzymał nominację na dowódcę sekcji. Po ukończeniu Podchorążówki Dywersyjnej Kedywu na przełomie 1943/1944 r. został odkomenderowany do „Kedywu”[1]. Musiał przybrać tam drugi pseudonim – zdecydował się na „Pilawę”. Należał do oddziału kpt. „Żmudzina” (Bolesława Kontryma). Jego żołnierze byli jednymi z najbardziej poszukiwanych wojaków, nie tylko przez Niemców, ale i potem przez władze komunistyczne, aż do lat osiemdziesiątych XX w. Trafił wtedy „na praktykę” do oddziału partyzanckiego w lasy piotrkowsko-radomszczańskie. Epizod był bardzo krótki – ktoś zdradził grupę i Niemcy urządzili obławę. Janusz Kozłowski należał do zwiadu konnego, to go uratowało. Razem z nim nalot przeżyło jeszcze czterech zwiadowców. Wszyscy pozostali najprawdopodobniej zginęli – nie udało się nigdzie znaleźć żadnej informacji o tym oddziale w następnych latach[2].

W godzinie „W” znalazł się na Górnym Czerniakowie (gdzie mieszkał) w zgrupowaniu „Kryski” – Zygmunta Netzera, a następnie dotarł do macierzystego batalionu „Odwet” i przeszedł z nim cały powstańczy szlak bojowy[1]. Brał udział m.in. w obronie Politechniki Warszawskiej – dowodził przez dwa dni obroną gmachu elektroniki.

Po Powstaniu Warszawskim został wywieziony do niewoli, aż pod granicę holenderską. Najpierw przebywał w  Sandbostel – w tej samej miejscowości przebywał w niewoli, podczas pierwszej wojny światowej, jego ojciec. Następnie ulokowano go w Westertimke. Po wyzwoleniu dołączył do Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. Tam też poznał Marię Dzwonkowską, przyszłą żonę, również wywiezioną do niewoli po Powstaniu. Ślub wzięli w kościele w Meppen, na terenie dywizji.

W 1947 r. wrócili do Polski. Płynęli statkiem. Jedną z pierwszych rzeczy, którą zobaczyli po przybiciu do portu, był olbrzymi plakat przedstawiający pokracznego i śliniącego się żołnierza z opaską AK na ramieniu, którego kłuje bagnetem piękny, wyprostowany sowiecki żołnierz oraz napis „AK, zapluty karzeł reakcji”. Ale odwrotu już nie było. Zamieszkali u teściów (rodziców żony) pod Otwockiem. Janusz Kozłowski pracował najpierw jako tzw. pracownik kulturalno-oświatowy w sanatorium przeciwgruźliczym im. Hanki Sawickiej, a potem w jako wychowawca w domu dziecka. Jednocześnie kończył studia polonistyczne. Dyplomu jednak nigdy nie otrzymał. Zabrało go dwóch „smutnych panów”, którzy pojawili się na uroczystości wręczenia i zapowiedzieli, że oddadzą dokumenty: „kiedy im to będzie odpowiadało”. Być może do dzisiaj znajdują się one w Pałacu Mostowskich. Wtedy rozpoczął pracę jako wykładowca gry na fortepianie, która pozostała jego stałym zajęciem. Po śmierci żony Marii wraz z synem przeprowadzili się do Sulejówka, gdzie Janusz Kozłowski mieszkał do końca życia. Został pochowany na warszawskich Starych Powązkach.

Jeszcze w okresie okupacji zaczął komponować muzykę i pisać teksty. Napisał wtedy słowa PiosenkiMarsza Batalionu Odwet II[2]. W tym samym czasie powstała również fantazja-improwizacja na fortepian Warszawa, prezentowana później na wielu koncertach konspiracyjnych. Ostatni raz grał ją już po wyzwoleniu z obozu jenieckiego Sandbostel w 1945 r., podczas uroczystości zorganizowanej w rocznicę Powstania w Meppen, gdzie stacjonowała 1 polska Dywizja Pancerna. Był także autorem muzyki do wiersza Cypriana Kamila Norwida Mario, Pani aniołów. Pieśń tę wykonano 1 stycznia 1944 r. w jednym z kościołów warszawskich. Poza tym występował często na konspiracyjnych wieczorach literackich, organizowanych w mieszkaniu aktorki Zofii Mrozowskiej.

Po wojnie napisał cykl pieśni na głos i fortepian do słów Kazimierza Śladewskiego oraz kilkanaście utworów fortepianowych dla dzieci i młodzieży[1]. Opublikował nakładem Państwowego Wydawnictwa Muzycznego zbiorek opracowań polskiej muzyki ludowej dla dzieci rozpoczynających naukę na fortepianie pt. Z tamtej strony jeziora. Przygotował również na fortepian liczne pieśni okupacyjne oraz ludowe. Jego bardziej zaawansowani uczniowie często grywali je na egzaminach i tzw. popisach dla rodziców, a także kolegów. W zbiorach Oskar Kolberga odnalazł i opracował kurant, oparty na melodii ludowej z okolic Karczewa, który do dziś można usłyszeć z wieży ratusza w Otwocku – opracowanie muzyczne zostało zmodyfikowane na przestrzeni lat.

Janusz Kozłowski jest autorem książki W baonie „Odwet”. Dziennik powstańca, która ukazała się w 1970 r. nakładem „Czytelnika”[1]. Napisał również inne wspomnienia okupacyjne, które nigdy nie doczekały się wydania: Wojenko, wojenko..., Listy znad klawiatury, Gdy giną lasy, Poemat o Powstaniu, Poemat po Powstaniu. Po wojnie tłumaczył także literaturę francuską, m.in. dokonał przekładu fragmentów Sztuki poetyckiej Nicolasa Boileau i zbioru esejów Z pierwszych wieków opery Romaina Rollanda.

Innym nurtem jego działalności było zainteresowanie przyrodą oraz jej ochroną. Tajemnice z nią związane zgłębiał wraz z synem Pawłem. Wzajemnie się wspierali w początkach tego hobby[2].

Bibliografia