Nazwisko: |
Borys, Stan |
Właściwie: |
Guzek, Stanisław |
Data urodzenia: |
3 września 1941 |
Miejsce urodzenia: |
Rzeszów |
Piosenkarz, autor tekstów piosenek, także aktor, kompozytor i poeta. Uczęszczał do liceum, technikum budowlanego, mleczarskiego i mechanizacji rolnictwa – żadnej z tych szkół jednak nie ukończył. Uczył się gry na klarnecie, skrzypcach i gitarze w podstawowej szkole muzycznej. Od młodości pasjonował się poezją, próbował swoich sił w konkursach recytatorskich, gdzie zajmował czołowe miejsca[2]. Dwukrotnie uczestniczył w Ogólnopolskim Konkursie Recytatorskim, w którym w 1960 r. zdobył I nagrodę[1].
Ważnym etapem w jego karierze była współpraca z teatrami. W 1958 r. związał się z rzeszowskim Teatrem Poezji. Mając 17 lat zagrał tam główną rolę w sztuce pt. „Cyrulik Sewilski”. W 1960 r. był studentem Wydziału Teatralnego na Uniwersytecie Ludowym we Wzdowie. Po ukończeniu nauki rozpoczął regularne występy w Teatrze Poezji. W trakcie odbywania obowiązkowej służby wojskowej w latach 1961–1963 założył w jednostce amatorski teatrzyk poezji. W latach 1963–1964 pracował w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej, początkowo jako rekwizytor, potem jako statysta i aktor w rolach epizodycznych. W tym okresie współpracował z kabaretem Porfirion oraz z Radiem Rzeszów. Jako piosenkarz udzielał się wraz z zespołami działającymi przy Wojewódzkim Domie Kultury w Rzeszowie. W Studium Nauczycielskim w Rzeszowie założył teatrzyk „Symbol”, który na przeglądzie teatrzyków studenckich otrzymał 3 miejsce za sztukę pt. „Przedawnienie”. Doceniono pomysł oraz reżyserię przedstawienia. Jego poetyckie zacięcie zaowocowało debiutem w 1963 r. na łamach „Nowin Rzeszowskich”. Stan Borys otrzymał wtedy nagrodę w Turnieju Jednego Wiersza[2].
W 1965 r. z Bogdanem Loeblem i Tadeuszem Nalepą utworzył zespół Blackout[1]. Stan Borys został solistą zespołu. Z tego okresu pochodzi nagrana płyta longplay i kilka czwórek. Wspólne nagrania stały się przebojami, a najbardziej znanym utworem jest piosenka pt. Anna. Blackout był prekursorem protest songów w Polsce, który były muzycznym wyrazem sprzeciwu i buntu wobec współczesnego ustroju. Pierwszy występ zespołu Blackout odbył się w klubie „Poczta” 3 września 1965 r. – ta data jest uznana za początek kariery Stana Borysa jako solisty oraz piosenkarza[2]. Wraz z grupą uczestniczył w Ogólnopolskim Festiwalu Muzyki Nastolatków w Sopocie i w Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 1966 r[1]. Z Blackout śpiewał przez dwa lata – aż do grudnia 1967 r[2].
W latach 1968–1970 współpracował z grupą Bizony, z którą wystąpił po raz pierwszy w marcu 1968 r. w Telewizyjnej Giełdzie Piosenki. Wraz z zespołem zdobył:
– nagrodę za interpretację piosenek w widowisku muzycznym „Inter-Musica Show” na Przeglądzie Zespołów Estradowych w Olsztynie w 1968 r.,
– nagrodę jury dziennikarzy na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej Opole ’68 za interpretację piosenki To ziemia.
Wystąpił na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki Sopot ’68, koncertował w kraju i za granicą, m.in. w ZSRR, Austrii, Bułgarii, Czechosłowacji, NRD i RFN[1]. Najbardziej znane utwory z okresu współpracy z Bizonami to Spacer dziką plażą oraz Wiatr od Klimczoka.
Od 1971 r. występuje jako solista. W tym samym roku wystąpił w filmie pt. Uciec jak najbliżej – produkcja była reżyserskim debiutem Janusza Zaorskiego, a Stan Borys zagrał w nim samego siebie i wykonał kilka piosenek[2]. W 1973 r. wziął gościnnie udział w spektaklach i nagraniach płytowych rock-opery pt. Naga (reż. Jakub Krechowicz)[1]. Libretto napisał poeta Grzegorz Walczak, a muzykę przygotowali kompozytorzy z zespołu Niebiesko-Czarni[2].
Stan Borys został laureatem:
– Brązowego Gronostaja na Festival International des Variétés et Music-Halls w Rennes (Francja) w 1971 r.[1],
– III nagrody w Ostendzie w Belgii na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki – Young European Song Festiwal oraz nagrody specjalnej prasy za interpretacje muzyczne[2],
– srebrnego medalu na Olimpiadzie Piosenki w Atenach (Grecja) w 1972 r. za interpretację piosenki Wierzę drzewom z oratorium pt. To pejzaż mojej ziemi (muz. Marek Sewen, sł. Adam Kreczmar, Jacek Hohensee)[1],
– nagrody za interpretację piosenki Lost love w 1973 r. w Castlebar w Irlandii,
– wyróżnienia na festiwalu Onda Nueva za piosenkę Szukam Przyjaciela w 1973 r. w Caracas w Wenezueli[2],
– nagrody dziennikarzy na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej Opole ’73,
– I nagrody i Bursztynowego Słowika na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki Sopot ’73 za interpretację Jaskółki uwięzionej[1].
Śpiewał także na festiwalu piosenki w Bratysławie (dawna Czechosłowacja) w 1971 r. – musiał zdjąć krzyż z piersi w trakcie tego występu. Był to warunek konieczny rozstania się z tym charakterystycznym rekwizytem Stana Borysa[2].
W latach 1974–1975 występował w Teatrze Syrena w Warszawie[1]. W 1975 r. wziął udział w oratorium muzycznym Katarzyny Gaertner i Ernesta Brylla pt. Zagrajcie nam wszystkie srebrne dzwony.
7 grudnia 1975 r. u szczytu kariery w Polsce Stan Borys zdecydował się na opuszczenie kraju. Wyemigrował do USA w poszukiwaniu wolności duchowej i artystycznej – od Sylwestra 1975 r. regularnie śpiewał w klubach polonijnych w New Jersey oraz w Nowym Jorku. W roku 1977 przeniósł się do Chicago i kontynuował swoje występy w polskich klubach. W tym samym czasie współpracował jako prezenter radiowy w rozgłośniach polskojęzycznych. W 1980 r. założył w tym mieście własne radio, w którym nadawane były audycje w rodzimym języku. Placówka funkcjonowała do 1985 r[2].
Obok występów w klubach i pracy w radio, Stan Borys nawiązał również kontakty z amerykańskimi zespołami i jako piosenkarz współpracował z Odyssey, Family Trees i Strange Romance.
W 1983 r. wystąpił w wyreżyserowanym przez siebie spektaklu o Cyprianie Kamilu Norwidzie, przygotowanym pod patronatem The Norwid Society przy University of Illinois w Chicago z okazji międzynarodowej konferencji poświęconej twórczości poety w setną rocznicę jego śmierci[1]. Sztukę napisał Tymoteusz Karpowicz – dramaturg i poeta, ówczesny profesor wydziału slawistyki na tym uniwersytecie. W roku 1988 Stan Borys wystawił w Copernicus Center w Chicago sztukę z własną muzyką o tytule ...piszę pamiętnik artysty – hańba temu kto o tym źle myśli. Tego samego roku ukazała się płyta CD z nagraniami tego spektaklu. W 1991 r. w Blackstone Theatre w Chicago wystąpił w sztuce Bertolta Brechta The Good Woman of Setzuan w reżyserii Josepha Slowika. Do tego przedstawienia skomponował pięć utworów.
W 1991 r. pierwszy raz po 17-tu latach przyjechał do Polski i wystąpił z recitalem Anna 91 na Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu oraz uczestniczył w koncercie Trzy dekady polskiego rocka w Sopocie.
W 1996 r. w Chicago w Betlejem polskim według Lucjana Rydla stworzył kreacje wcielając się w rolę Diabła[2]. Wiosną 1997 r. kreował gościnnie rolę Jeana Valjeana w musicalu Les Misérables (reż. Jerzy Gruza) w Teatrze Muzycznym w Gdyni[1].
W 1997 r. ze Stanów Zjednoczonych przeprowadził się do Kanady. Dwa lata później odbył się tam wielki koncert podsumowujący jego ponad 30-letnią karierę artystyczną. W trakcie występu zaprezentował m.in. swoje najnowsze dokonania pochodzące z płyty Niczyj, które powstały przy współpracy z kanadyjskimi muzykami.
W Toronto brał udział w spektaklach Salonu Muzyki i Poezji, m.in: Gałczyński – Poeta Magiczny oraz w spektaklu Słowacki w reżyserii Marii Nowotarskiej. Od roku 2001 mieszkał kolejno w Saddle Brook na Florydzie, a następnie w Las Vegas i San Diego. Od 2004 częściej przebywa w Polsce koncertując z grupą Imię Jego 44.
We wrześniu 2009 r. w Teatrze „Kamienica” w Warszawie odbyła się premiera tomiku wierszy Stana Borysa pt. Co jest urokiem tego życia. Zbiór obejmuje wiersze będące efektem doświadczeń życiowych i duchowych artysty, których nabył w trakcie swoich pobytów w różnych miastach oraz krajach.
Jesienią 2010 r. Polskie Radio SA wraz z Amphy Music International wydały wzbogaconą o nowe brzmienie i obszerniejsze nagranie płyty ...pisze pamiętnik artysty – hańba temu kto o tym źle myśli.
1 listopada 2010 r. Cinema Film Festival w Hollywood przyznał II miejsce, czyli laur wyróżnienia za film dokumentalny o życiu Stana Borysa w reżyserii Iwony Sadowskiej pt. Wolność jak płomień. 27 sierpnia 2010 r. w Londynie odbyła się prapremiera tej produkcji. 22 stycznia 2011 r. w Warszawie odbyła się uroczysta premiera tej produkcji. Zainteresowanie publiczności było tak duże, że w Kinie Kultura musiano dołożyć dodatkowe krzesła dla gości[2]. Stan Borys jest również bohaterem hasła w telewizyjnej wersji Leksykonu Polskiej Muzyki Rozrywkowej (odcinek 4 w reżyserii Ryszarda Wolańskiego)[1].
Stan Borys został uhonorowany:
– odznaczeniem Towarzystwa Muzycznego w Rzeszowie za swój dorobek artystyczny, jako Zasłużony dla województwa podkarpackiego,
– Medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” przyznawanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
– Złotym Krzyżem Zasługi od prezydenta Rzeczpospolitej Lecha Kaczyńskiego.
Poza muzyczną pasją, Stan Borys jest także zagorzałym sportowcem i uprawia wiele dyscyplin sportowych. Co roku uczestniczy w turniejach tenisowych artystów, jest również zagorzałym joginem – dyscyplinę tę uprawia od dziesiątków lat[2].
1. |
|
2. |
http://www.stanborys.com/display.cfm?view=biography |