Wokalista, kompozytor, aranżer i instrumentalista, także autor tekstów piosenek, poeta i malarz. W dzieciństwie uczył się gry na fortepianie w szkole muzycznej w Grodnie. Śpiewał w chórze kościelnym, prowadził także chór szkolny. W 1958 r. repatriował się wraz z rodziną do Polski i zamieszkał w Białogardzie. W tym samym roku rozpoczął naukę w Średniej Szkole Muzycznej w Gdańsku w klasie fagotu. Nawiązał wówczas współpracę z Klubem Studentów Wybrzeża „Żak”. Śpiewał w zespole wokalnym kabaretu „To Tu”. W 1961 r. występował solo i w duecie z Januszem Krzywickim z repertuarem latynoamerykańskim. W 1962 r. znalazł się w finałowej tzw. „Złotej Dziesiątce” I Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie.

W latach 1962–1966 był solistą zespołu Niebiesko-Czarni, dla którego także komponował (jako kompozytor zadebiutował w 1963 r. piosenką Wiem, że nie wrócisz). Występował z Niebiesko-Czarnymi w kraju i za granicą, m.in. w paryskiej „Olympii” w 1963 r. oraz na Węgrzech i w Szwecji.

Od 1966 r. tworzył i prowadził własne zespoły: Niemen i Akwarele, Niemen Enigmatic, Niemen Grupę i Niemen Aerolit. W latach 1975–1979 kierował grupą pod nieformalną nazwą Idée Fixe w składzie: Piotr Dziemski – dr., bg., Stanisław Kasprzyk – dr., Sławomir Piwowar – g., Maciej Radziejewski – g. Koncertował z nią w kraju i za granicą, m.in. w NRD, RFN, Czechosłowacji, Francji, Włoszech i ZSRR oraz w ośrodkach polonijnych USA. Od 1980 r. występował jako solista. Wykorzystywał na estradzie i w nagraniach elektroniczne instrumentarium i systemy komputerowe. W 1980 r. śpiewał na MIDEM w Cannes (Francja). W 1981 r. zawiesił działalność koncertową, którą wznowił w 1984 r. autorskim recitalem w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku. Koncertował w klubach polonijnych USA i Kanady w 1980, 1985 i w 1989 r.

W 1986 r. wystąpił obok m.in. Małgorzaty Ostrowskiej, Maryli Rodowicz, Skaldów i Michała Urbaniaka, w imprezie Polish Extravaganza w Studiu TV 54 w Nowym Jorku. Z solowymi recitalami odwiedził także Wielką Brytanię, Szwecję i Danię. Koncertował na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Jazzowej „Jazz Jamboree” w 1970 r. z grupą Niemen Enigmatic, w 1975 r. z Helmutem Nadolskim – cb., w 1986 r. w triu z Mariusz Urbaniakiem – vno, ten. sxf. i Wojciechem Karolakiem – pf., w koncercie polskiej czołówki muzyków rockowych Najlepsi z najlepszych w Gdańsku, w koncertach Old Rock Meeting w latach 1986–1987 i na Festiwalu Muzyków Rockowych w Jarocinie w 1987 r. W 1993 r. obchodził jubileusz 30-lecia pracy estradowej. Koncertował wówczas w kraju oraz w USA w Town Hall Theatre na Broadwayu. W 1979 r. zaczął komponować dla filmu i teatru.

Jest autorem muzyki do spektakli teatralnych: Mindowe, Parady, Sen srebrny Salomei, Zabobonnik, Cyd, Mąż i żona, Wyzwolenie, Burza (reż. Bernard Ford Hanaoka), Pani wdzięczny strumyk, Bankiet, Galatea (reż. Bohdana Głuszczak), Dziady, Pan Tadeusz, O poprawie Rzeczypospolitej, Bracia Karamazow (reż. Adam Hanuszkiewicz), Hamlet (reż. Jan Machulski), Eryk XIV (reż. Jerzy Gruza), Teraz na ciebie zagłada (reż. Tadeusz Kijański), Elektra (reż. Piotr Chołodziński), Król umiera czyli ceremonie (reż. Józef Czarnecki), Wesele (reż. Andrzej Wajda); muzyki do filmów fabularnych, TV, krótkometrażowych i animowanych; utworów instrumentalnych; pieśni, songów i piosenek. Jego karierze poświęcone jest hasło w telewizyjnej wersji „Leksykonu Polskiej Muzyki Rozrywkowej” odc. 74 (reż. Ryszard Wolański), opowiada o niej także w książce Być artystą Andrzej Haegenbartha.

Jest laureatem:

– nagrody zespołowej dla Niebiesko-Czarnych na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej Opole ’63,

– wyróżnienia dla Niebiesko-Czarnych na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej Opole ’64,

– Prix Special du Jury oraz Hermine d’Argent jako kompozytor i wykonawca na festiwalu piosenki w Rennes (Francja) w 1965 r.,

– nagrody specjalnej na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej Opole ’67 za Dziwny jest ten świat,

– Trofeum na MIDEM w Cannes (Francja) w 1968 r.,

– nagrody magazynu muzycznego „Billboard” w 1968 r. dla najciekawszego polskiego piosenkarza roku,

– nagrody za ilustrację muzyczną do spektaklu Mindowe na festiwalu teatralnym w Opolu w 1975 r.,

– Grand Prix za Nim przyjdzie wiosna oraz nagrody publiczności na Międzynarodowym Festiwalu Interwizji w Sopocie w 1979 r.,

– nagrody Prezesa Rady Ministrów w 1979 r.,

– nagrody Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji w 1980 r.,

– nagrody Przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej Opole ’89 za wybitną twórczość kompozytorską,

– nagrody Programu III Polskiego Radia tzw. „Super Mateusza” w 1999 r.,

– „Superwiktora” w 1999 r.,

– nagrody polskiego przemysłu fonograficznego Fryderyk 2002 (tzw. „Złoty Fryderyk”) za całokształt twórczości.

W ankiecie tygodnika „Polityka” Koniec Wieku, otrzymał tytuł polskiego piosenkarza XX w. W sierpniu 2004 r. Poczta Polska wydała znaczek z jego podobizną i kopertę FDC z okolicznościowym stemplem, w październiku ukazała się pierwsza monografia artysty pióra Romana Radoszewskiego Czesław Niemen: Kiedy się dziwić przestanę..., wydana przez Iskry, w listopadzie biografia Niemen: Czas jak rzeka Marka Gaszyńskiego, wydana przez Prószyński i S-ka. W 2005 r. ukazał się zapis rozmów i wywiadów z artystą Niemen o sobie, wydany przez „Twój Styl”, a w 2009 r. monografia Czesław Niemen. Czy go jeszcze pamiętasz?, wydana przez MG – obie pióra Dariusza Michalskiego. W 2006 r. wydawnictwo „Nemunas” opublikowało unikatowy album Tadeusza Sklińskiego, Niemen – dyskografia, fakty, twórczość, zawierający opis wszystkich wydawnictw fonograficznych Czesława Niemena, unikatową ikonografię z lat 1955–2003, m.in. zdjęcia, foldery, plakaty, wycinki prasowe, fotokopie dokumentów związanych z jego życiem i twórczością.

W 2007 r. Polskie Radio wydało na CD Niemen: 41 Potencjometrów Pana Jana z zapisem koncertu, który odbył się w studiu Progamu III Polskiego Radia w 1974 r. Czesław Niemenowi towarzyszyli wówczas: Jan Błędowski – vno, Piotr Dziemski – dr., Jacek Gazda – bg., Sławomir Piwowar – g. Rok później ukazał się dwupłytowy album Czesław Niemen o sobie: Miło wspomnieć, zawierający niezapomniane ścieżki dźwiękowe nagrań studyjnych oraz wypowiedzi utrwalone podczas jego kariery artystycznej. W piątą rocznicę śmierci i siedemdziesiątą urodzin ukazał się CD z nagraniami jego zespołów na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Rozrywkowej „Jazz Jamboree” w 1972 i 1975 r. oraz dwupłytowy album zawierający najpopularniejsze piosenki artysty wybrane w plebiscycie rozgłośni radiowej „Złote Przeboje”, dziennika „Gazeta Wyborcza”, „Metro” i portalu internetowego www.gazeta.pl oraz Polskich Nagrań. Płytom towarzyszy książeczka zawierająca teksty piosenek i list do Czesława Niemena złożony z fragmentów korespondencji i wspomnień czytelników, słuchaczy i internautów^[1].