Tytuł: |
Żołnierz drogą maszerował |
|
Kolęda powstańcza |
Autor słów: |
nieznany |
Melodia: |
utworu Serce w plecaku |
Data powstania: |
grudzień 1994 |
Jest to pierwsza wersja kolędy-piosenki, która powstała po powstaniu warszawskim w grudniu 1944 r. Słowa napisała zapomniana z nazwiska i pseudonimu lekarka, pracująca w szpitalu zorganizowanym dla rannych powstańców w Tworkach-Pruszkowie pod Warszawą. Po zakończeniu wojny autorka przebywała podobno w Krakowie. Taką informację przekazała wraz z tekstem kolędy Zofia Hajdo-Orszulska ps. „Marta” (redaktora „Polskiego Radia” w Warszawie), uczestniczki powstańczego szlaku bojowego od Woli do Placu Teatralnego na Starówce w 1944 r. Przez szpital w Tworkach przewinęło się po powstaniu ponad 5 tysięcy rannych, zarówno powstańców, jak i cywilnych mieszkańców Warszawy. Wśród rannych było bardzo dużo dzieci i dla nich właśnie przygotowała „Marta” bożenarodzeniową szopkę. Wtedy narodziła się Kolęda powstańcza do znanej melodii Serce w plecaku. Istnieje również druga, nieco odmienna wersja tej samej kolędy Żołnierz drogą maszerował. Brak w niej strofy zaczynającej się słowami: „Żołnierz niósł z Warszawy serce”, poza tym wiersz 2 brzmi: „Szedł z Warszawy lasem, borem”, wiersz 4: „Choć był bardzo utrudzony”, wiersz 17: „W nędznej szopie się zebrali”, wiersz 21: „A zaś w tyle za wszystkimi”, i wiersz 25: „Dzieciąteczko się spojrzało”. Odmienna cokolwiek jest również informacja o genezie kolędy. Autorka listu skierowanego do Olgierda Straszyńskiego, podpisująca się imieniem Wanda, pisze: „Przesyłam słowa kolędy z Powstania. Historia jej: grudzień 1944 – Boże Narodzenie. W szpitalu w Milanówku leżą ranni powstańcy. Nadeszła wigilia. Smutne drzewko, smutne myśli i wtedy powstały te słowa. Po wojnie, w latach czterdziestych, nagrana została płyta. Ktoś kupił Piosenkę o mojej Warszawie i niespodziewanie znalazł tę kolędę na drugiej stronie. Obecnie płyta jest unikalna”. Dołączony do listu tekst prawdopodobnie został spisany z nagrania utrwalonego na wspomnianej płycie[1].
1. |
Szewera Tadeusz, Straszyński Olgierd, Niech wiatr ją poniesie: antologia pieśni z lat 1939–1945, wyd. 2 poszerzone, Łódź, Wydawnictwo Łódzkie, 1975, s. 252, 253, 265, 256. |
2. |
Kwiatkowska, Joanna |