Nazwisko: |
Karasiński, Zygmunt |
Pseudonim: |
Rold |
Data urodzenia: |
2 maja 1898 |
Miejsce urodzenia: |
Warszawa |
Data śmierci: |
20 kwietnia 1973 |
Miejsce śmierci: |
Kopenhaga (Dania) |
Skrzypek, pianista, kompozytor i dyrygent, także saksofonista oraz autor tekstów własnych piosenek. Gry na skrzypcach, a także na fortepianie uczył się w dzieciństwie pod kierunkiem ojca, pianisty i kompozytora Adama Karasińskiego, zwanego królem polskich walców[1]. Po ukończeniu gimnazjum rozpoczął w 1910 r. studia w warszawskim Instytucie Muzycznym. Kształcił się tam do 1914 r. Uczył się w klasie skrzypiec Jerzego Jarzębskiego. Studiował ponadto kompozycję i dyrygenturę (podczas swej późniejszej pracy zawodowej w Niemczech opanował również grę na klarnecie i saksofonie). Jednocześnie (od 1912 r.) uczył się w Szkole Mechaniczno-Technicznej Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda[2]. W czasie studiów grał w duecie z pianistą Szymonem Kataszkiem. Występował z nim w kraju oraz w Paryżu i Berlinie[1]. Skomponował wówczas pierwszą swą operetkę.
Podczas I wojny światowej służył w wojsku. W 1919 r. grał w orkiestrze teatru w Płocku oraz w restauracji w Sopocie. W tym samym czasie wydał swój pierwszy utwór taneczny Warszawa śni; został również członkiem Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych. W 1920 r. brał udział w wojnie polsko-sowieckiej. Od 1921 r. przebywał w Niemczech. Był początkowo pianistą w kawiarni „Vaterland” w Berlinie, następnie grywał w kinach. Później przez blisko dwa lata należał do najlepszej ówczesnej niemieckiej orkiestry taneczno-jazzowej amerykańskiego dyrygenta Harry’ego Spiellera, występującej w lokalu „Pavilon Mascotte”.
W Berlinie zorganizował swój własny zespół, z którym grał w Gdańsku i w 1922 r. przybył do Warszawy. Orkiestra występowała pod jego kierownictwem początkowo w kawiarni „Ziemiańskiej”, następnie – od listopada 1922 r. – w świeżo otwartym dancingu „Oaza”. W 1924 r. dokonała pierwszych nagrań płytowych dla „Syreny Record”. Od 1925 r. Karasiński występował ze swym jazzbandem w teatrze „Nowości” w przedstawieniach operetkowych, m.in. w Hrabinie Maricy Imre Kalmana oraz w operetce Orłowa Bruno Granichstaedtena. W późniejszym czasie zespół grał w kabarecie „Perskie Oko” oraz w „Morskim Oku” jako orkiestra tego teatru.
W latach 1925–1926 Karasiński prowadził na południu Polski objazdową rewię jazzową, dancing w Teatrze Starym w Krakowie itp[2]. W 1929 r. grał z zespołem na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu, koncertując w Pawilonie Dancingowym, skąd Polskie Radio przeprowadzało transmisje na żywo[3]. 18 stycznia 1930 r. wystąpił z orkiestrą[2] Karasińskiego i Englarda[3] na otwarciu warszawskiego teatru „Wesoły Wieczór” w rewii inauguracyjnej Confetti oraz w kilku kolejnych programach; prowadził również orkiestrę przy nagraniach utworów z rewii tego teatru (pt. Naokoło świata) w „Syrenie Record” – m.in. akompaniował Lucynie Messal i Marianowi Rentgenowi. Jego orkiestra grała w tym czasie w otwartej w 1929 r. „Adrii”. Na początku lat trzydziestych prowadził zespół jazzowo-symfoniczny pod nazwą Złoty Jazz (lub Jazz d’Or), z którym wielokrotnie występował przed mikrofonem Polskiego Radia w audycjach i wieczorach tanecznych oraz dokonał nagrań dla wytwórni: „Parlophon” i „Columbia”.
W 1934 r. został zaangażowany do warszawskiej „Adrii”. W latach 1935–1936 odbył wielkie tournée zagraniczne: koncertował w Rumunii, Grecji (Ateny i Saloniki), Turcji (Ankara i Konstantynopol), Syrii (Damaszek), Libanie (Bejrut), Iranie (Teheran), Palestynie (Tel Awiw) i Egipcie[2]. W czasie pobytu w Paryżu napisał muzykę do francuskiego filmu fabularnego Noc w Balbecku[1]. W Egipcie jego orkiestra zyskała kolosalne powodzenie, wystąpują m.in. w tym filmie muzycznym. Cała podróż z koncertami odbyła się specjalnie do tego przygotowanym pociągiem.
Po powrocie do kraju w 1936 r. Zygmunt Karasiński działał głównie jako kompozytor. W 1938 r. otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi za propagowanie polskiej muzyki za granicą[2]. Z Szymonem Kataszkiem opracował muzykę do polskich filmów Każdemu wolno kochać (reż. Mieczysław Krawicz, Janusz Warnecki) i Ostatnia eskapada (reż. Wacław Serafinowicz). Komponował również utwory rozrywkowe i jazzowe. W okresie międzywojennym jego piosenki wykonywane były w kabaretach i rewiach m.in. przez Verę Bobrowską, Eugeniusza Bodo, Chór Dana, Tadeusza Faliszewskiego, Tolę Mankiewiczównę, Lucynę Messal, Tadeusza Olszę, Hankę Ordonównę, Zulę Pogorzelską i Janinę Sokołowską. Utwory znalazły się także na płytach przedwojennych wytwórni „Syrena Record”, „Columbia”, „Odeon” i „Parlophon”[1].
W pierwszych tygodniach po wybuchu II wojny światowej przedostał się do Białegostoku. Kierował zespołem Jazz Białoruski[2], który później przejął Ady Rosner[1]. Następnie wyjechał do Lwowa i prowadził tam zespół Jazz Rewia. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej schronił się w 1941 r. na Gubałówce i doczekał tam wyzwolenia spod okupacji niemieckiej. Kilka pierwszych lat po wojnie występował nadal w dancingu na Gubałówce. Powstała wówczas piosenka, która biła rekordy powodzenia: Pozdrowienie od gór.
W pierwszych miesiącach 1945 r. zorganizował zespół muzyczny, z którym dawał koncerty w szpitalach wojskowych i w bezpośredniej bliskości frontu. W 1947 r. obchodził w Warszawie jubileusz 25-lecia pracy kompozytorskiej[2]. W 1947 r. utworzył kolejną orkiestrę Tysiąc Taktów Muzyki Jazzowej, z którą współpracowali sławni później instrumentaliści: Włodzimierz Bieżan, Waldemar Maciszewski, Marian Radzik i Kazimierz Turewicz oraz soliści: Elizabeth Charles, René Glaneau, Jeanne Johnstone i Zbigniew Kurtycz[1]. Zespół miał w repertuarze foxtroty, swingi, boogie-woogie[2].
Zygmunt Karasiński z koncertami i rewiami Melodia i rytm oraz Rytmy świata występował w wielu miastach kraju. Współpracował z radiem i telewizją. Komponował repertuar instrumentalny dla swojej orkiestry oraz piosenki m.in. dla Olgierda Buczka, Cezarego, Czerwono-Czarnych, Mieczysława Fogga, Ludmiły Jakubczak, Tadeusza Millera, Jerzego Połomskiego, Sławy Przybylskiej, Ireny Santor, Ludwika Sempolińskiego, Jaremy Stępowskiego, Reny Rolskiej i Mieczysława Wojnickiego[1].
Po 1954 r. działał wyłącznie jako kompozytor. 10 stycznia 1958 r. wystawiono w Łodzi jego komedię muzyczną do libretta Oli Obarskiej i Jerzego Słotwińskiego Tylko dla kobiet. Pod koniec lat sześćdziesiątych, podczas nagonki antysemickiej, opuścił Polskę (jego matka pochodziła z zasymilowanej rodziny żydowskiej, zginęła w powstaniu warszawskim). Bezpośrednią przyczyną wyjazdu była antysemicka demonstracja zorganizowana podczas jubileuszu 50-lecia jego działalności artystycznej w Sali Kongresowej w Warszawie oraz usunięcie jego utworów zgłoszonych do festiwali piosenki w Kołobrzegu i Opolu[2].
Jesienią 1969 r. wyemigrował na stałe do Danii. Działał tam aktywnie w Związku Polaków, występował z koncertami w klubie polskim, skomponował utwór baletowy dla zespołu Śląsk, podtrzymywał kontakty z krajem. Planował powrót do Polski (odrzucił propozycje m.in. z Monachium i Izraela), zamiary te zniweczyła choroba[2]. Karierze Zygmunta Karasińskiego poświęcone jest hasło w telewizyjnej wersji Leksykonu Polskiej Muzyki Rozrywkowej (odcinek 53 w reżyserii Ryszarda Wolańskiego)[1].
1. |
|
2. |
|
3. |
Engelhardt, Grzegorz |