Zaczęło się od wiersza pióra Adama Ważyka, napisanego w Kujbyszewie w 1942 r. Na kartce z datą 14 stycznia 1943 r. w ściennym kalendarzu radzieckim wydrukowano ośmiozwrotkowy utwór w języku rosyjskim pt. Partizanskaja piesnja. Kalendarz trafił do rąk przebywającego w Czeboksary – stolicy Czuwaskiej Autonomicznej Republiki Radzieckiej, kompozytora Mieczysława Drobnera. Gdy zobaczył on pod wierszem nazwisko Adama Ważyka (w kalendarzu zmieniono brzmienie na Ważik), natychmiast przetłumaczył tekst na język polski i skomponował do niego muzykę. Tak narodziła się piosenka Gdzie się most załamie, nazywana także Pieśnią polskich partyzantów.

W 1943 r. poeta i kompozytor spotkali się w Ludowym Wojsku Polskim w Sielcach nad Oką. Jakież było zdumienie Adama Ważyka, gdy dowiedział się, że jego wiersz został przetłumaczony z rosyjskiego na język polski i że można go śpiewać. Nie mniejsze było zaskoczenie tłumacza, Mieczysława Drobnera, gdy stwierdził, że wiersz był pisany w ogóle w języku polskim, a jedynie przełożono go na język rosyjski dla potrzeb owego kalendarza ściennego. Od tej pory Pieśń polskich partyzantów znana była aż w trzech wersjach: oryginalnej polskiej pióra Adama Ważyka, w przekładzie Mieczysława Drobnera i w języku rosyjskim. Później doszła jeszcze wersja czwarta, drukowana we Francji, też różniąca się od oryginału z 1942 r.

Piosenka doczekała się wielu publikacji. Zamieszczono ją bez nut w Śpiewniku żołnierza polskiego, podpisanego do druku 12 grudnia 1943 r., a wydanego w Moskwie w 1944 r.; następnie weszła do pierwszego zeszytu z cyklu „Pieśni Polski Walczącej” 6 pieśni polskich formacji wojskowych zagranicą, który wydano w 1944 r. w wyzwolonym Lublinie nakładem Centrali Wydawniczej przy Państwowym Instytucie Muzycznym; w 1945 r. zamieszczono ją w broszurze Polskie pieśni robotnicze i narodowe. Drukowano ją też dwukrotnie we Francji: w 1945 r. w formie zeszytu nutowego pt. Pieśń polskich partyzantów nakładem Éditions Du Comité De Liberation Nationale en France, Paris (wydawnictwo PKWN), a w 1946 r. także w Paryżu, w zbiorku Pieśni narodowe. Było to rozszerzone wydanie Śpiewnika żołnierza polskiego z czasów wojny. Prócz tego można ją znaleźć w wielu późniejszych wydawnictwach polskich, takich jak Pieśni gniewne z 1962 r. itp^[1].