Nazwisko: |
Aston, Adam |
Lewinson, Adam Stanisław |
|
Pseudonim: |
Kierski, Jerzy |
Ben-Levi |
|
Wiński, Adam |
|
Właściwie: |
Loewinsohn, Adolf |
Data urodzenia: |
17 września 1902 |
Miejsce urodzenia: |
Warszawa |
Data śmierci: |
10 stycznia 1993 |
Miejsce śmierci: |
Londyn |
Jeden z najpopularniejszych polskich piosenkarzy okresu międzywojennego[2]. Śpiewał w języku polskim, hebrajskim i żydowskim. Używał też nazwiska Adam Stanisław Lewinson. W 1935 r. pseudonim artystyczny Adam Aston przyjął jako nowe nazwisko. Był synem Maksymiliana (handlowca) oraz Gustawy z Popielców (nauczycielki)[1]. Dzieciństwo i młodość spędził w Warszawie[2]. Uczęszczał do Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie. Jego pierwszym nauczycielem śpiewu był Ludwik Heintze, profesor Konserwatorium oraz dyrygent chóru i orkiestry smyczkowej w Gimnazjum im. Mikołaja Reja. W 1920 r. zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego i brał udział w wojnie polsko-sowieckiej. Maturę uzyskał w 1921 r. W 1923 r. wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Po dwóch latach przerwał studia. Ukończył kurs stomatologii. W 1928 r. rozpoczął pracę w przedstawicielstwie holenderskiej wytwórni likierów Hulstkampf, zajmującym się importem i dystrybucją alkoholi; był komiwojażerem, następnie kontrolerem i kierownikiem działu zamówień. W krótkim czasie został dyrektorem przedstawicielstwa. Z firmą tą związany był do września 1939 r. (jej gmach przy ul. Rakowieckiej sąsiadował ze studiem „Syreny Record”).
Około 1927 r. dokonał pierwszego nagrania solowego, najprawdopodobniej dla wytwórni Beka w Warszawie. Był samorodnym talentem wokalnym. Prywatne studia śpiewu odbył u Wacława Brzezińskiego (od około 1927 r. do 1929 r.). Pragnął zostać śpiewakiem operowym, miał absolutny słuch muzyczny, bardzo dobrze grał na fortepianie, uczył się także dyrygentury[1]. Piosenką zainteresował go Henryk Wars, który zaproponował mu miejsce obok Tadeusza Faliszewskiego i Tadeusza Sasa-Jaworskiego w zespole rewelersów, zwanym Chórem Warsa[2]. W 1930 r. oficjalnie do niego wstąpił. Z zespołem tym związany był przez cały okres jego działalności, tj. do 1933 r. Utorowało mu to drogę do kariery solisty i przyniosło popularność. Wraz z Chórem Warsa debiutował w teatrze Morskie Oko oraz na płytach „Syreny Record”. Zaczął wówczas używać wymyślonego przez Henryka Warsa pseudonimu „Astoni” (potem „Aston”) – as tonu[1]. Potem występował również w innych teatrzykach rewiowych stolicy, m.in. w Starej Bandzie i Hollywood[2].
W latach 1933–1935 dokonał nagrań dla wytwórni „Parlophon” i „Columbia” jako solista (pod pseudonimem Adam Wiński) oraz jako członek kwartetu rewelersów Weseli Chłopcy z Columbii. W okresie późniejszym nagrywał także w wytwórni „Odeon” i sporadycznie w firmie „Lonora Electro” (również pod pseudonimem Adam Wiński). Najściślej związany był z „Syreną Record” (od grudnia 1930 r. do września 1939 r.). Na płytach tej wytwórni używał niekiedy pseudonimu Jerzy Kierski (w nagraniach reklamowych itp.). W sumie we wszystkich wytwórniach fonograficznych nagrał – jak sam obliczał – około 960 utworów.
Jako piosenkarz wystąpił w kilku filmach. Bardzo znana jest jego kreacja cygana w Manewrach miłosnych, śpiewającego piosenkę pt. Jak trudno jest zapomnieć (1935 r.). Zagrał także w filmie Szyb L-23, w Dwóch Joasiach gdzie śpiewał i dyrygował orkiestrą „Syreny Record”, występującą w tym filmie oraz w Ordynacie Michorowskim.
W 1935 r. brał udział w Międzynarodowym Konkursie Śpiewaczym Polskiego Radia. Do wybuchu II wojny światowej wielokrotnie uczestniczył w koncertach radiowych, m.in. śpiewał we wszystkich koncertach noworocznych w latach 1935–1939, występował jako solista (był śpiewakiem kontraktowym Polskiego Radia) lub z kwartetem salonowym Henryka Golda. Nagrał ostatnią płytę, wyprodukowaną w „Syrenie Record” przed wybuchem wojny.
We wrześniu 1939 r. został ewakuowany z pracownikami Polskiego Radia. Znalazł się we Lwowie i wkrótce rozpoczął tam występy z orkiestrą Henryka Warsa (lata 1940–1941). Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej przedostał się do Frunze. Śpiewał w programach rewiowych, w nadprogramach organizowanych w kinach itp., czym uratował siebie i żonę (w 1935 r. poślubił aktorkę Lucynę Nowikow) od śmierci głodowej. Następnie został solistą w objazdowej orkiestrze wojskowej, prowadzonej przez Ryszarda Franka. Wstąpił potem do 2 Korpusu Armii generała Władysława Andersa, gdzie należał do wojskowego teatru rewiowego Polish Parade (Polska Parada); brał czynny udział w walkach o Monte Cassino. W kwietniu 1946 r. dokonał w Mediolanie pierwszego, niezwykle przejmującego nagrania pieśni Czerwone maki na Monte Cassino dla wytwórni „La Voce del Padrone” (Płyta Polska). Jego publiczne wykonania tej pieśni w języku polskim i angielskim przyjmowane były z wielkim entuzjazmem[1]. Potem związał się z Teatrem Wojskowym II Korpusu, z którym przemierzył Iran, Irak, Palestynę, Egipt (występował w rozgłośni Polskiego Radia w Kairze[1]) i Włochy, gdzie został zdemobilizowany[2].
Przypisuje mu się autorstwo tekstu Piosenki o Warszawie, napisanej podczas wojny wspólnie z Jerzym Petersburskim. W 1945 r. zagrał we włoskim filmie u boku aktorki Anny Magniani, wziął także udział w realizowanym przez Michała Waszyńskiego w rzymskim atelier wytwórni „Palatinus” (Saafa-Film) filmie Wielka droga – wykonał pieśń Czerwone maki (1946 r.). Po demobilizacji 2 Korpusu zamieszkał w Londynie (1947 r.). W 1948 r. wyemigrował do Republiki Południowej Afryki. Występował początkowo jako piosenkarz w Johannesburgu w polskim klubie i kawiarni „Rozenberga”, potem został agentem firmy produkującej alkohole. Następnie przez blisko 10 lat był dyrektorem fabryki papieru, działającej pod Johannesburgiem. W 1959 r. po zawale serca przeszedł na emeryturę. Wkrótce opuścił RPA i przeniósł się na stałe do Londynu. Wielokrotnie występował tam z recitalami piosenkarskimi, grał również w teatrze polonijnym. W 1965 r. odwiedził Warszawę, dokonał kilku nagrań dla Polskiego Radia, udzielił wywiadów prasowych. Był odznaczony licznymi odznaczeniami wojennymi polskimi i brytyjskimi, m.in. Krzyżem Monte Cassino. Przez kilka dziesięcioleci należał do Związku Artystów Scen Polskich za Granicą. Po śmierci spoczął na cmentarzu w Golders Green.
Adam Aston dysponował głosem barytonowym o jasnej, przyjemnej barwie. Jego śpiew cechowała swoboda, naturalność i elegancja. Doskonale i bardzo nowocześnie interpretował utwory taneczne utrzymane w amerykańskim, swingowym stylu oraz przeboje filmowe polskie i zagraniczne; powszechnie uznawano go jednak za najlepszego odtwórcę sentymentalnych tang. Z całą pewnością był jednym z najlepszych, o ile nie najlepszym piosenkarzem polskim okresu międzywojennego. Natomiast jego kreacja wokalna w Manewrach miłosnych przeszła na stałe do historii filmu (w niektórych pracach na ten temat przypisuje się ją błędnie wielkiemu śpiewakowi operowemu, Ignacemu Dygasowi). W 1984 r. Poljazz wydał płytę zatytułowaną Adam Aston śpiewa stare piosenki (Adam Aston – płyty i kino), zawierającą wybór jego nagrań z lat trzydziestych[1].