Nazwisko: |
Kowalski, Adam |
Data urodzenia: |
23 grudnia 1896 |
Miejsce urodzenia: |
Rzeszów |
Data śmierci: |
1947 |
Miejsce śmierci: |
Edynburg |
Dziennikarz, kompozytor, kapitan Wojska Polskiego, autor około dwustu pieśni i piosenek żołnierskich, przyszedł na świat 23 grudnia 1896 r. w Rzeszowie. Był wnukiem Józefa Kowalskiego, powstańca z 1863 r. Po ukończeniu szkoły powszechnej i wydziałowej wstąpił do seminarium nauczycielskiego. W 1912 r. zaciągnął się w szeregi „Strzelca”, gdzie pierwsze żołnierskie kroki stawiał pod rozkazami swojego rówieśnika, ucznia 6 klasy gimnazjum, Leopolda Kuli-„Lisa”. Na wojnę wyruszył w sierpniu 1914 r. wraz z 2 kompanią rzeszowską Legionów Polskich pod dowództwem Bolesławicza. Jako poeta zadebiutował na froncie. Pierwszy jego wiersz powstał w 1915 r. w okopach (był już wówczas kapralem). W bitwie pod Krzywopłotami został ciężko ranny. Podczas rekonwalescencji w szpitalu legionowym przygotował się do matury, którą zdał w maju 1915 r. Nie wycofał się ze służby wojskowej – początkowo był żołnierzem oddziałów pomocniczych I Brygady. W maju 1916 r. przeszedł do 3 pp II Brygady Legionów Polskich i brał udział w walkach tego pułku nad Styrem oraz Stochodem, tam też zachorował na tyfus plamisty. Po wyleczeniu wrócił do służby wojskowej, awansował na plutonowego, a następnie na sierżanta. W tym czasie napisał wiele wierszy oraz piosenek związanych tematycznie z życiem żołnierza na froncie. Po kryzysie przysięgowym został internowany w Huszt, wcielony do armii austriackiej, a także wysłany na front włoski. W 1918 r. wstąpił do wojska polskiego i poświęcił się całkowicie pracy nad oświatą żołnierza. Był założycielem oraz kierownikiem Uniwersytetu Żołnierskiego w Grodnie. Pełnił funkcję szefa sekcji oświatowej 2 Armii, a także kierował kursami metodyczno-oświatowymi dla oficerów w Wilnie. Jednocześnie redagował dwutygodnik poświęcony problemom obrony państwa „Reduta”. Kierował referatem oświatowym w Ministerstwie Spraw Wojskowych, a następnie już w randze kapitana, był redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego”. Kierował także redakcją „Polski Zbrojnej”.
Napisał wiele utworów, spośród których znacząca część zyskała popularność. Zebrał je w tomach m.in. Lutnia w tornistrze (1934), 100 pieśni żołnierskich (1937) oraz Wiersze o Komendancie (1938). Wyjątkowe miejsce w latach międzywojennych uzyskały pieśni: Miała matka trzech synów i Morze, nasze morze. Po kampanii wrześniowej znalazł się na terenie obozu internowanych w Bals w Rumunii, skąd dotarł do Wielkiej Brytanii. W Bals napisał sławną Modlitwę obozową (inc.: „O Panie, któryś jest na niebie”)[1]. Na obczyźnie ukazał się zbiór jego wierszy i pieśni z lat 1939–1942 pt. Kierunek: WISŁA! (Glasgow, 1943 r.). Tytuł zbioru pochodzi z siedmiostrofowego wiersza z dopiskiem: „Szkocja 1942”. Przedostatnia strofa tego utworu mówi:
Duchowi, który przetrwał w popiołach,
Krwi, co od września jeszcze nie wyschła.
Tym, co przeżyją, i tym, co w ziemi,
Hołd idziem złożyć. Kierunek: WISŁA!
Nie doszedł... Zmarł 3 marca 1947 r. w Edynburgu[3].