Nazwisko: |
Ordonówna, Hanka |
Nazwisko rodowe: |
Pietruszyńska, Maria |
Pseudonim: |
Hort, Weronika |
Ordonka |
|
Właściwie: |
Tyszkiewicz, Maria Anna |
Data urodzenia: |
25 września 1902 |
Miejsce urodzenia: |
Warszawa |
Data śmierci: |
8 września 1950 |
Miejsce śmierci: |
Bejrut (Liban) |
Piosenkarka, tancerka i aktorka. Urodzona jako córka Władysława Pietrusińskego (Pietruszyńskiego), kolejarza oraz Heleny z Bieńkowskich[2]. Od szóstego roku życia uczęszczała do szkoły baletowej przy Teatrze Wielkim w Warszawie, w którym zadebiutowała jako tancerka w 1915 r[1], [2].
W sezonie 1916/1917 występowała w Lublinie w teatrze „Czarny Kot”. Po powrocie do Warszawy była znów tancerką, a w 1918 r. zadebiutowała w charakterze pieśniarki w teatrze „Sfinks”. Nieudany debiut spowodował ponowny jej wyjazd do Lublina. Tym razem występowała tam w „Wesołym Ulu”. W 1919 r. zaczęła występy w warszawskim „Mirażu”, następnie od 1920 do 1922 r. śpiewała w operetce wileńskiej i krakowskiej oraz w teatrze „Ul” we Lwowie[2].
W 1922 r. z poręki warszawskiej poetki Fryderyki Járosyego oraz w Paryżu u Cecil Sorel i Yvette Guilbert uczyła się dykcji i aktorstwa[1].
Na początku 1923 r. grała w warszawskim „Stańczyku”. Przełomem w jej karierze stały się występy w kabarecie „Qui pro Quo”, gdzie pojawiła się w marcu 1923 r. W 1924 r. występowała już gościnnie za granicą – w Niemczech i we Francji. W 1926 r. śpiewała w sali paryskiego konserwatorium. Swą edukację wokalną uzupełniała we Włoszech, w Wiedniu i Paryżu (u Ivet Guilbert). W zespole „Qui pro Quo” grała do 1931 r[2], tego też roku została żoną Michała hr. Tyszkiewicza.
Po zamknięciu „Qui Pro Quo” występowała z własnymi recitalami w kraju i na scenach warszawskich teatrzyków, m.in. „Bandy” (1932–1933), „Wielkiej Rewii” (1935–1936) i „Cyrulika Warszawskiego” (1936–1937)[1]. Dawała bardzo liczne koncerty gościnne w wielu miastach Polski, wyjeżdżała na tournée zagraniczne, śpiewała z sukcesami m.in. w Atenach, Bejrucie, Damaszku, Jerozolimie, Tel Awiwie, Kairze, Rydze, w Stanach Zjednoczonych.
Poważniejsze role dramatyczne zagrała m.in. w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. W 1937 r. śpiewała w teatrze „Wintergarten” w Berlinie. Przez pewien czas nie występowała, dopiero na początku 1939 r. pojawiła się w Warszawie. Grała w „Wielkiej Rewii” i teatrze „Tip-top”[2].
Zagrała w filmach m.in. w Niewolnicy miłości, Orlęciu, Paradzie Warszawy i Szpiegu w masce oraz w filmach francuskich i austriackich. Dokonała licznych nagrań płytowych dla wytwórni fonograficznych „Odeon”, „Parlophon”, „Syrena-Electro”, „Columbia” i „Homocord”[1].
Na początku II wojny światowej trafiła do Wilna i tam w latach 1940–1941 grała w teatrze na Pohulance, w „Lutni” oraz w Polskim Teatrze Dramatycznym. Następnie została aresztowana. Przebywała w obozie pracy dla kobiet w Uzbekistanie. Amnestionowana po podpisaniu układu polsko-radzieckiego w lipcu 1941 r. wyjechała – jako opiekunka polskich dzieci – z II Korpusem Armii Polskiej na Bliski Wschód. Rok występowała w teatrzykach frontowych w Palestynie i Iranie[1].
Z powodu odnowionej choroby osiadła początkowo w Hajfie, następnie przebywała w Indiach, zaś w ostatnich latach życia w Bejrucie (dokonała tam ostatnich swych nagrań na płytach „Emi – Orbis”)[2]. Choroba zmusiła ją do wycofania się ze sceny. Poświęciła się wówczas malarstwu.
Jest autorką tomiku poezji Piosenki, których nigdy nie śpiewałam (1929); śpiewnika Piosenki żołnierskie; pamiętników Zamki na lodzie oraz, pod pseudonimem Weronika Hort, Tułacze dzieci (pierwsze wydanie: Instytut Polski, Bejrut 1948, drugie wydanie: PIW, Warszawa 1990).
W 1990 r. ukazała się w kraju jej biografia Pieśniarka Warszawy: Hnka Ordonówna i jej świat Tadeusza Wittlina (wyd. 1, Londyn 1985). Karierze artystki poświęcone zostały także programy TV Spotkanie z cieniem (reż. Irena Sobierajska) i Ordonka (reż. Maria Kwiatkowska), zrealizowany w 1982 r. film fabularny Miłość ci wszystko wybaczy (reż. Janusz Rzeszewski) i hasło w telewizyjnej wersji Leksykonu Polskiej Muzyki Rozrywkowej (odcinek 76 w reżyserii Ryszarda Wolańskiego) oraz spektakl Ordonka (reż. Wojciech Młynarski) z piosenkami z jej repertuaru[1].
Na płytach „Syreny Record” nagrała prawie cały swój repertuar, przeważnie z prawem wyłączności dla wytwórni, w tym piosenki z filmu Szpieg w masce (Miłość ci wszystko wybaczy i Na pierwszy znak). Płyta z tymi nagraniami jest chyba najbardziej znaną spośród wszystkich płyt „Syreny” oraz nagrań samej artystki[2].
Z inicjatywy Jerzego Waldorffa prochy Hanki Ordonówny sprowadzono w 1989 r. do kraju. Spoczęły w Alei Zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[1].