Nazwisko: |
Pogorzelska, Zula |
Właściwie: |
Pogorzelska, Zofia |
Data urodzenia: |
1898 |
Miejsce urodzenia: |
Eupatoria na Krymie lub Zielony Gaj koło Charkowa (Rosja) |
Data śmierci: |
10 lutego 1936 |
Miejsce śmierci: |
Wilno |
Piosenkarka kabaretów i teatrzyków rewiowych przedwojennej Warszawy, tancerka i aktorka filmowa. Była córką lekarza Andrzeja Pogorzelskiego i Emilii Niżyńskiej. Kształciła się w gimnazjum w Sewastopolu i pod kierunkiem matki. Śpiewu, deklamacji i ruchu scenicznego uczyła się prywatnie[1]. W latach 1915–1917 śpiewała w chórze w miejscowości Zielony Gaj pod Charkowem. Potem rozpoczęła występy w kabarecie rosyjskim (1917–1918). Po zakończeniu I wojny światowej powróciła wraz z rodziną do Polski[2]. W maju 1919 r. przyjechała do Warszawy. Rekomendowana przez Konrada Toma (późniejszego męża) została przyjęta do otwartego miesiąc wcześniej teatrzyku „Bagatela”[1]. Została zauważona przez Jerzego Boczkowskiego i zaangażowana na występy do „Qui pro Quo” (umowę podpisała w przerwie przedstawienia). Debiutowała 23 lipca 1919 r. W błyskawicznym tempie wysunęła się na czoło warszawskich aktorek kabaretu i rewii, zyskując miano Warszawskiej Mistinguette. W „Qui pro Quo” śpiewała i tańczyła w wielu rewiach, z których najważniejsze to: Hallo ciotka! Radio-rewia w czternastu obrazach, Siedem krów tłustych, Bez koszulki, Humpa, humpa[2].
Szybko zdobyła popularność, chociaż choroba i operacja gardła zmieniły jej dźwięczny sopran w zachrypnięty, charakterystyczny alt. W 1925 r. po konflikcie z dyrektorem Qui Pro Quo Jerzym Boczkowskim założyła wraz z Konradem Tomem konkurencyjny teatr „Perskie Oko”, przekształcony po dwóch sezonach w „Morskie Oko”. Pod artystyczną opieką Andrzeja Własta była gwiazdą tej scenki, niezrównaną interpretatorką jego tekstów do muzyki Artura Golda, Zygmunta Karasińskiego, Szymona Kataszka i Jerzego Petersburskiego[1]. W rewii pt. Tylko dla dorosłych śpiewała swój wielki szlagier Ja się boję sama spać. Jako pierwsza w Polsce zaprezentowała charlestona (w rewii Pod sukienką 2 stycznia 1926 r.).
W latach 1927–1928 występowała w teatrze „Nowości”. Spośród jej ról operetkowych można wymienić Sublokatorkę Ferenc Lehára (1922 r.), Cyrkówkę Imre Kálmána, Piękną Galateę Franza von Suppégo. Później występowała w „Morskim Oku”, pojawiając się po raz pierwszy 18 października 1928 r. w rewii Klejnoty Warszawy. W teatrze tym grała przez trzy sezony, odnosząc duże sukcesy. Po likwidacji „Morskiego Oka” rozpoczęła występy w teatrze „Banda” i była tam zaangażowana od 1931 do 1934 r. W sezonie 1932/1933 występowała gościnnie w Teatrze Małym, zaś w latach 1934–1935 była artystką teatru „Rex”[2].
Baletmistrz Edward Kuryłło ułożył dla niej taniec Polonia (muz. Henryk Wars), który demonstrowała w programie Bubliczki wspólnie z Tadeuszem Olszą. Jej postaci poświęcono m.in. piosenkę Sympatia Warszawy, program rewiowy Morskiego Oka Zula-Charleston (muz. Szymon Kataszek) i hasło w telewizyjnej wersji „Leksykonu Polskiej Muzyki Rozrywkowej” (odcinek 89 w reżyserii Ryszarda Wolańskiego)[1], [2].
Śpiewała piosenki solo i w duetach, m.in. z Eugeniuszem Bodo i Ludwikiem Sempolińskim, grała w skeczach, monologach, parodiowała i prowadziła konferansjerkę. Miss seksapilu na scenie, w życiu prywatnym lansowała ten sam model – kobiety wyzwolonej, łamiącej konwenanse[1]. Jej repertuar piosenkarski był oparty w głównej mierze na rytmicznych i wesołych utworach, przeważnie o charakterze tanecznym, które dzięki jej wykonaniom szybko zdobywały popularność. Spośród nich warto wspomnieć takie, jak np. Spotkamy się na Nowym Świecie, Panna Mania gra na mandolinie, Czego pan się pcha, Niech pan zatańczy ze mną czy też Bubliczki, dzięki interpretacji których zasłynęła w okresie pracy w „Morskim Oku”. Oprócz występów teatralno-kabaretowych miała w dorobku role w kilku filmach, m.in. w 1930 r. w Niebezpiecznym romansie, w 1932 r. w Romeo i Julci (w tym samym roku występowała również z Eugeniuszem Bodo w Polskim Amatorskim Klubie Filmowym P.A.K.F. w Łodzi), w 1933 r. w Dwunastu krzesłach i Zabawce. Inne filmy z jej udziałem to m.in. Bezimienni bohaterowie, Ułani, ułani, Kocha, lubi, szanuje, Sto metrów miłości.
Na początku lat 30. ujawniła się u niej choroba kręgosłupa, powodująca niedowład, ustępujący po pewnym czasie. W 1934 r. wycofała się całkowicie ze sceny[1]. Udała się wraz z mężem na leczenie do kliniki uniwersyteckiej w Wilnie. Tam zmarła[2].