Gaude Mater Polonia jest hymnem z trzynastowiecznej łacińskiej historii rymowanej, której twórcą jest Wincenty z Kielc (ok. 1200 ok. 1261). Był on dominikaninem, kanonikiem krakowskim, a także pierwszym znanym z imienia kompozytorem polskim. Hymn ten jest jednym z najpiękniejszych śpiewów chorałowych późnego średniowiecza^[3]. Najstarszy jego zapis pochodzący z 1372 r. znajduje się w Antyfonarzu kieleckim^[5]. Geneza utworu: w 1079 r. poniósł śmierć męczeńską biskup krakowski Stanisław ze Szczepanowa, który sprzeciwiał się królowi Bolesławowi Śmiałemu. Zbrodnia ta przyspieszyła klęskę jej sprawcy – króla. Utraciwszy tron, szukał schronienia na Węgrzech. Tymczasem kult Męczennika w okresie rozbicia dzielnicowego przybierał coraz większe rozmiary, potęgowany legendą o cudownym zrośnięciu się ciała, poćwiartowanego z woli króla. Taką odmianę losu wróżono i dla Polski^[6]. Dlatego św. Stanisław został uznany, obok św. Wojciecha za głównego patrona Polski^[8]. W procesie kanonizacyjnym – uwieńczonym Roku Pańskiego 1253 r. sukcesem w Asyżu – niepoślednią rolę odegrał Wincenty z Kielc – autor hymnu^[6].

Melodia utworu nie jest dziełem Wincentego z Kielc, lecz została przez niego przejęta z trzynastowiecznego hymnu na cześć św. Dominika – Gaude Mater Ecclesia – wywodzącego się ze środowiska dominikanów włoskich.

Podniosły, pełen majestatu charakter tej pieśni sprawił, że już w okresie średniowiecza zyskała ona wielką popularność i była przez wieki śpiewana, aż po dzień dzisiejszy, w chwilach szczególnie uroczystych^[3].

W oryginale pieśń ta zanotowana jest w jednogłosie, w czasach późniejszych opracowywano ją czterogłosowo w łatwej homofonicznej fakturze. W takiej postaci utwór zyskał dużą popularność wśród amatorskich zespołów śpiewaczych, zwłaszcza wśród chórów studenckich, które do dziś wykonują ją w uroczystych momentach roku akademickiego.

Autorstwo czterogłosowego opracowania Gaude Mater Polonia przypisywano błędnie przez długie lata G. G. Gorczyckiemu, wybitnemu kompozytorowi z przełomu XVII i XVIII w. W rzeczywistości pieśń tę opracował na cztery głosy Teofil Klonowski, autor zbioru pieśni chóralnych pt. Szczeble do nieba (Poznań 1867)^[4].

Pieśń Gaude Mater Polonia na równi z Bogurodzicą pełnił w dawnych wiekach rolę hymnu narodowego. Autor tekstu nieznany. Hymn do dziś zachował swą żywotność. Jest często wykonywany w czasie uroczystości kościelno-narodowych. W ostatnich czasach wykonywany z okazji pielgrzymek Ojca Świętego Jana Pawła II do ojczyzny: „Ciesz się, Matko Polsko, bo syna masz szlachetnego^[8]...”