Tytuł: |
Jędrusiowa dola |
Autor słów: |
|
Autor muzyki: |
|
Data powstania: |
1942
|
Piosenka dotyczy wyłonionego z konspiracyjnej grupy „Odwet” samodzielnego oddziału partyzanckiego „Jędrusie”. „Odwet” (a tym samym później i „Jędrusie”) skupiał głównie gimnazjalną, patriotyczną młodzież harcerską z Tarnobrzega i jego okolic.
Twórcą „Jędrusiów” był phm. Władysław Jasiński pseud. „Jędruś”, nauczyciel, student prawa, instruktor harcerski z I Drużyny Harcerskiej w Mielcu (Chorągiew Krakowska). Poległ podczas akcji w styczniu 1943 r. Miał wówczas 33 lata.
Z czasem oddział „Jędrusiów” podporządkował się Armii Krajowej. Po scaleniu stanowił 4 kompanię II batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów Armii Krajowej. Pułk wchodził w skład 2 Dywizji Piechoty Legionów AK, która wraz z 7 dywizją stanowiła „Kielecki Korpus Armii Krajowej”.
W niektórych publikacjach podawana jest jeszcze jedna strofa piosenki (por. pierwsza wersja tekstu) :
Noc w konarach wichrem łka,
Spokój, cisza, raptem: trach!
Pełne lufy ognia – kaemu melodia,
A granaty: bach, bach, bach[5]!
W ostatnim roku wojny piosenka ukazała się w Radomsku w formie powielonej ulotki. Nuty odbito na papierze światłoczułym, szatę graficzną opracował „Lechita” – Lechosław Marszałek. Była drukowana nie tylko w formie ulotki, ale również na łamach podziemnej gazetki i w zbiorku Śpiewnik Batalionów Chłopskich, który wydano w 1944 r. Po wyzwoleniu weszła prawie do wszystkich śpiewników wydanych w kraju i za granicą[1].
Drugi wariant tekstu został nadesłany przez Władysława Trzuskowskiego w ramach konkursu zorganizowanego staraniem Zarządu Głównego Związku Młodzieży Wiejskiej oraz redakcji tygodnika „Nowa Wieś”. Informatorem uczestnika był Czesław Idasiak, instruktor WF Technikum Przemysłowo-Pedagogicznego w Pabianicach, były partyzant, który walczył w lasach lubelskich. Utwór ukazał się drukiem w: Śpiewnik zastępowego, s. 276 (wraz z nutami); Serce w plecaku, s. 24–25 (również z nutami)[2].
„Jędrusiowa dola”, tak jak każda konspiracyjna piosenka, od początku zaczęła „żyć własnym życiem”. Bywała modyfikowana, najczęściej bezwiednie. Stąd opublikowane 4 warianty. Obaj autorzy uznawali za właściwy i oryginalny tekst z 1 wariantu – Henryk Fajt tegoż tekstu uczył swoich podopiecznych podczas lekcji w Liceum Pedagogicznym w Radomsku[6].
1. |
Szewera Tadeusz, Straszyński Olgierd, Niech wiatr ją poniesie: antologia pieśni z lat 1939–1945, wyd. 2 poszerzone, Łódź, Wydawnictwo Łódzkie, 1975, s. 351, 352, 469–471. |
2. |
|
3. |
|
4. |
Heering Krzysztof, Śpiewnik harcerski, Warszawa, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 118, 119. |
5. |
|
6. |
|
7. |
Adrjański Zbigniew, Złota księga pieśni polskich: pieśni, gawędy, opowieści, Warszawa, Bellona, 1994, s. 275, 276. |