Nazwisko: |
Schlechter, Emanuel |
Szlechter, Emanuel |
|
Pseudonim: |
Eman |
Olgierd Lech |
|
Data urodzenia: |
9 października 1904 |
Miejsce urodzenia: |
Lwów |
Data śmierci: |
11 listopada 1943
|
Miejsce śmierci: |
Lwów |
Autor tekstów piosenek, librecista, scenarzysta, satyryk i tłumacz, także kompozytor i reżyser. Studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a potem przez rok na Wydziale Prawa tej samej uczelni. Po ukończeniu studiów przez rok pracował w kancelarii adwokackiej. Twórczością literacką i kompozytorską zajmował się już w czasach studenckich. Najwcześniejszymi jego tekstami są utwory napisane do muzyki Leona Boruńskiego do rewii Parada gwiazd, wystawionej przez teatr „Morskie Oko” we wrześniu 1930 r., wykonywane i nagrane w „Syrenie Record” przez Kazimierza Krukowskiego.
W 1931 r. Schlechter stworzył we Lwowie teatr akademicki „Złoty pieprzyk”. Jedną z pierwszych rewii jego autorstwa napisanych dla teatru był program Co słychać w wielkim świecie. Piosenka z rewii – Żołnierska brać – została nagrana w Warszawie przez chóry lwowskie: Eryana (Jana Ernsta) oraz Wesołą Piątkę Zbigniewa Lipczyńskiego. Stała się bardzo popularna wśród żołnierzy, śpiewano ją na manewrach itd. Był to pierwszy sukces Schlechtera jako autora piosenek. Później pisał teksty dla podobnego teatrzyku – „Różowy monokl”. W okresie lwowskim występował jako piosenkarz z towarzyszeniem pianisty Juliusza Gabla, m.in. w kawiarniach: „Muza” i „Roma”. Był związany z rozgłośnią lwowską Polskiego Radia, pisywał felietony w prasie.
Około 1932 r. przeniósł się na stałe do Warszawy. W 1933 r. napisał scenariusz i piosenki do pierwszej polskiej operetki filmowej Każdemu wolno kochać (reż. Mieczysław Krawicz[1]). Nawiązał stałą współpracę z teatrem „Rex”. Szybko stał się wziętym autorem tekstów piosenek rewiowych i filmowych, skeczy, scenariuszy, utworów satyrycznych, monologów, utworów scenicznych i innych.
W latach 1933–1935 jako piosenkarz (a także gitarzysta) nagrywał pod własnym nazwiskiem lub pseudonimem Olgierd Lech płyty z piosenkami rewiowymi i filmowymi w wytwórni „Columbia”. Nagrał również serię płyt z własnymi „piosenkami żydowskimi”, np.: Awremałe Melamed, Śpiewak sobotni, bardzo znaną Rabi Eli-Melech, Alef Bet (obrazek z chederu), Żydowskie wesele. Szczególnym powodzeniem spośród tych piosenek (były to utwory stylizowane na ludowe) cieszyła się ballada Srulek. W firmie „Columbia” Schlechter pełnił funkcję kierownika literackiego. To samo stanowisko sprawował w latach 1935–1939 także w wytwórni „Odeon”. W 1934 r. nawiązał współpracę z teatrem „Cyganeria”, dla którego napisał z Konradem Tomem komedię rewiową Kobieta nr 5012. Następnie pisał dla „Starej Bandy”, gdzie był współautorem rewii W Starej Bandzie diabeł pali, Frontem do Hożej i innych.
Pisał piosenki do wielu filmów, m.in. do Parady rezerwistów, Kobiet na sprzedaż, Trójki hultajskiej, Kocha, lubi, szanuje, Czy Lucyna to dziewczyna?, Co mój mąż robi w nocy, (również muzykę), Jaśnie pana szofera, Dodka na froncie, Jego wielkiej miłości, Skłamałam, Książątka, Wyroku życia, Roberta i Bertranda, Czarnej perły[2].
Skomponował i opatrzył tekstem tytułowy walc z filmu Kochaj tylko mnie (reż. Marta Flantz) a także całej ścieżki dźwiękowej tego filmu (współautor Władysław Eiger). Jest autorem scenariuszy filmów Antek policmajster (współautor Konrad Tom, reż. Michał Waszyński), Będzie lepiej (współautor Ludwik Starski, reż. Michał Waszyński), Jadzia (współautor Karol Jarossy, reż. Mieczysław Krawicz), Ja tu rządzę (współautor Ludwik Starski, reż. Mieczysław Krawicz), Królowa przedmieścia (współautor Jerzy Nel, reż. Eugeniusz Bodo), Piętro wyżej (współautor Ludwik Starski, Eugeniusz Bodo, reż. Leon Trystan), Szczęśliwa trzynastka (współautor Ludwik Starski, Aleksander Pękalski, reż. Marian Czauski), Włóczęgi (współautor Konrad Tom, reż. Michał Waszyński)[1].
Tłumaczył także i adaptował teksty piosenek zagranicznych, głównie niemieckich. W drugiej połowie lat 30-tych współpracował z teatrem „Cyrulik Warszawski” – był współautorem rewii inauguracyjnej pt. Pod włos (premiera 1 sierpień 1935 r.). 3 lipca 1937 r. odbyła się w tym teatrze premiera farsy Ciotka Karola, do której dopisał piosenki. W 1938 r. napisał dla „Cyrulika” komedię muzyczną Romans z urzędem skarbowym (muz. Alfred Schütz[1]). Współpracę z „Cyrulikiem” kontynuował do wybuchu II wojny światowej. Był także autorem tekstów dla „Małego Qui pro Quo” (współtworzył programy: Strachy na lachy, Nic nie wiadomo i inne). Napisał teksty piosenek do komedii muzycznej Kot w worku (muz. Alfred Schütz[1]) dla Teatru na Kredytowej (1935 r.).
Aktywnie działał we władzach Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych, m.in. w latach 1935–1936 był członkiem Komisji Punktacyjnej, zaś w latach 1936–1937 wiceprezesem Sekcji Drobnych Utworów Literackich. Jak wspominał członek ZAiKS-u, Mieczysław Idzikowski, Schlechter był „ruchliwym, dzielnym dyskutantem, gorliwym reprezentantem interesów swojej sekcji” („Biuletyn Jubileuszowy ZAiKS-u”, 1968 r.). W 1936 r. został wybrany na członka Zarządu ZAiKS-u i funkcję tę sprawował do września 1939 r.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej jego utwory o antyhitlerowskim charakterze włączył do swego repertuaru teatr „Ali Baba”.
We wrześniu 1939 r. Schlechter znalazł się we Lwowie. Został zaangażowany do „Lwowskiego Teatru Miniatur” jako aktor, autor i reżyser. Według relacji współzałożyciela tego teatru – kompozytora Alfreda Schütza – „po wkroczeniu Niemców do Lwowa w 1941 r. Emanuel Schlechter przypłacił życiem za antyhitlerowskie satyry, jakie przed wybuchem wojny napisał dla teatrów warszawskich”. Początkowo przebywał w getcie lwowskim, potem znalazł się w obozie przy ul. Janowskiej. W obozie współtworzył życie artystyczne, brał udział w wieczorach literackich, uczestniczył np. w obozowym wieczorze sylwestrowym 31 grudnia 1941 r. Zginął najprawdopodobniej w 1942 r. wraz z żoną i kilkuletnim synem, choć niewykluczone, że udało mu się przetrwać aż do 1943 r.
Emanuel Schlechter był jednym z najbardziej utalentowanych autorów kabaretowych, przede wszystkim doskonałym twórcą piosenek. Dużo utworów z tekstami jego autorstwa – częstokroć wyprzedzającymi styl epoki – do dziś wytrzymało próbę czasu. Nie rażą staroświecczyzną, są wykorzystywane w filmach, przedstawieniach teatralnych itp. odwołujących się do okresu międzywojennego, nagrywane przez współczesnych wykonawców. Umożliwia to bardzo dobry styl literacki tekstów, lekkość pióra, nowoczesność formy, niebanalność pomysłów. Jego piosenkę Nie ja, nie ty przetłumaczono na język francuski i wykonywała ją Edith Piaf. W dziejach polskiego kabaretu, rewii i filmu, nazwisko Schlechtera zajmuje znaczące miejsce[2].
Jego karierze poświęcone jest hasło w telewizyjnej wersji „Leksykonu Polskiej Muzyki Rozrywkowej” odcinek 116 (reż. Ryszard Wolański)[1].
1. |
|
2. |
|
3. |
https://online.zaiks.org.pl/utwory-muzyczne/661446 |