Tytuł: |
Pułk Czwarty |
|
Walecznych tysiąc |
|
Ostatnich dziesięciu |
Klasyfikacja: |
pieśń legionowa |
Autor słów: |
Mosen, Julius |
Kamiński, Jan Nepomucen |
|
Stiller, Robert[4], [7] |
|
Autor muzyki: |
nieznany |
Doche, Joseph-Denis[8], [10], [15] |
|
Lortzing, Gustaw Albert[10], [15] |
|
Melodia: |
francuska[5] |
zagraniczna[10] |
|
pieśni Pułk trzeci[13] |
|
Data powstania: |
1831 |
Autorem pieśni jest postępowy poeta niemiecki Julius Mosen (1803–1867). Napisana została ku czci 4 pułku piechoty Królestwa Polskiego (tzw. Czwartaków), którego żołnierze rekrutowali się przeważnie z warszawskiej biedoty, rzemieślników i służby dworskiej. Utwór został zamieszczony w zbiorze wierszy „Polienlieder” (tł. „Pieśni Polaków”), wydanym w 1832 r[7]. Tekst rozkolportowano z barwną litografią przedstawiającą pluton czwartaków w reprezentatywnych mundurach[10].
Czwartacy wsławili się swoim bohaterstwem w czasie powstania listopadowego w walkach pod Zakrzewem, Dobrem, Wawrem i w bitwie pod Olszynką Grochowską. Dalsze losy Czwartaków to: próba odsieczy warszawskiej Woli, odmowa oddania broni carskim wojskom, wreszcie przekroczenie granicy pruskiej pod Brodnicą (październik 1832 r.) w pełnym uzbrojeniu. Po dwóch latach internowania w twierdzach Grudziądza, Kwidzyna i Gdańska Czwartacy nie powrócili do swoich domów na terenie zaboru rosyjskiego, lecz masowo wyemigrowali do Wielkiej Brytanii, gdzie stali się trzonem „Gromady Grudziąż” i „Humań” o ideologii rewolucyjno-demokratycznej[7].
Żołnierze polscy byli owacyjnie przyjmowani w Niemczech, we Francji i w Belgii. Wielki kompozytor niemiecki Ryszard Wagner poświęcił Polakom poloneza fortepianowego na 4 ręce oraz poemat symfoniczny „Polonia”[15].
Nowy przekład utworu pióra Roberta Stillera zastąpił wysłużone tłumaczenie Kamińskiego, które było anachroniczne i nie przylegało w pełni do rytmicznej konstrukcji dzieła[4].
Melodia utworu pochodzi z zagranicy. Według niektórych badaczy napisał ją francuski kompozytor Joseph Denis Doche według innych – niemiecki kompozytor Gustaw Albert Lortzing, który zaczerpnął motyw z muzyki do dramatu Kościuszko der alte Feldherr[10].
1. |
Pieśni narodowe, wojenne, obozowe, ludowe: z muzyką, s. 18–20. |
2. |
Śpiewnik narodowy z nutami, s. 65–67. |
3. |
Piosenki leguna tułacza, s. 31, 32. |
4. |
Żołnierska rzecz: zbiór pieśni wojskowych, s. 37–39. |
5. |
|
6. |
Jeszcze jeden mazur dzisiaj: pieśń w łatwym układzie na fortepian, s. 82, 83. |
7. |
Śpiewnik „Iskier”: pieśni i piosenki na różne okazje, s. 40, 41, 401, 402. |
8. |
Śpiewnik polski, s. 50–52. |
9. |
Siedem wieków pieśni polskiej: śpiewnik dla młodzieży z komentarzem historycznym, s. 149, 150. |
10. |
Polskie pieśni i piosenki: śpiewnik polski, s. 41, 42, 200, 201. |
11. |
Pieśni narodowe z muzyką: w setną rocznicę trzeciego rozbioru Polski wydane. Z. 2, s. 19, 20. |
12. |
Polski śpiewnik narodowy z melodiami, s. 33–35. |
13. |
Śpiewniczek młodzieży polskiej: zawierający dawne i nowsze pieśni z muzyką na 1, 2 i 3 głosy. Z. 1–3, z. II, nr 18, s. 31, 32. |
14. |
Tam na błoniu błyszczy kwiecie: śpiewnik historyczny, s. 140, 141. |
15. |
...pieśń ujdzie cało...: śpiewnik.. T. 1, s. 112–114. |
16. |
Złota księga pieśni polskich: pieśni, gawędy, opowieści, s. 76, 77. |