Nazwisko: |
Wiehler, Zygmunt |
Data urodzenia: |
10 lutego 1890 |
Miejsce urodzenia: |
Kraków |
Data śmierci: |
26 grudnia 1977 |
Miejsce śmierci: |
Warszawa |
Kompozytor. Ukończył gimnazjum klasyczne im. Św. Anny. Następnie studiował w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego – u Wiktora Barabasza, Władysława Żeleńskiego, Feliksa Nowowiejskiego i Bolesława Wallek-Walewskiego (fortepian, kompozycję i dyrygenturę). Komponował już wieku 12 lat. Napisane w tym czasie tańce salonowe były wykonywane przez austriackie orkiestry wojskowe w Krakowie. Jeden z najwcześniejszych utworów – Na falach łódź – został włączony do ilustracji muzycznej Kupca weneckiego w Starym Teatrze za dyrekcji Ludwika Solskiego. Komponował pieśni solowe, a gdy zorganizował chór (1907 r.) – również chóralne. Był kompozytorem mszy, oratoriów, kwartetów wokalnych itd. Wiele z jego pieśni wykonywał wówczas Krakowski Chór Akademicki oraz chór „Lutnia”.
Po studiach debiutował w 1909 r. jako kapelmistrz operetek w Teatrze Ludowym (za dyrekcji Edmunda Rygiera) w Krakowie. Pracował następnie w teatrze Sosnowcu i ponownie w Krakowie – w teatrze „Nowości”. Potem dyrygował orkiestrami w Teatrze Wielkim i Teatrze Rozmaitości „Colosseum” we Lwowie. Skomponował w tym czasie wiele jednoaktowych operetek: Inspekcja w garnizonie, Szkoła haftu, Cnotliwy guwerner, Roztrzepana Kazia i inne.
Od 1913 r. do wybuchu I wojny światowej dyrygował w Operze w Teatrze Polskim w Poznaniu. Podczas wojny służył w wojsku austriackim, dostał się w 1915 r. do niewoli[2]. W tym samym roku przeniósł się na krótko do Warszawy[1]. Do 1919 r. przebywał w Rosji. Grał tam w zespołach instrumentalnych w kinoteatrach, prowadził orkiestry podczas przedstawień reżyserowanych przez Arnolda Szyfmana (w Kijowie i Moskwie), kilka jego operetek wystawiono w Teatrze Małych Form w Charkowie[2]. Grał również w kinach jako taper[1]. Po rewolucji 1917 r. dyrygował orkiestrami w sowieckich teatrach państwowych, później przez pewien czas pracował w Bułgarii. Podczas wojny skomponował kilka piosenek, które zdobyły popularność w Legionach: Trębacz, Zajechali do wsi ułani itp.
Po powrocie do Polski pracował w Krakowie w operetce w teatrze „Nowości” (za dyrekcji Tadeusza Pilarskiego). Skomponował 3 aktową operetkę do libretta Stefana Turskiego pt. Gwiazda Kaukazu, wystawioną w Krakowie w 1920 r. oraz w 1921 r. w warszawskim w teatrze „Nowości”. Operetka zyskała wyśmienite recenzje, m.in. Stanisław Niewiadomski oceniał ją jako jedyną polską operetkę z półgodzinnymi, dramatycznymi finałami; przyrównywał ją do kompozycji do Ferenca Lehára, Imre Kalmana itd. Sukces operetki spowodował przeniesienie się Zygmunta Wiehlera na stałe do Warszawy i jego engagement najpierw do teatru „Wodewil”, a następnie do „Nowości” – na stanowisko dyrygenta. Jednocześnie zaczął dyrygować niewielką orkiestrą w teatrze „Qui pro Quo”, którą prowadził do 1927 r. Również dla „Qui pro Quo” komponował i wystawiał operetki – Niebieski ptak (1930 r.), Amerykanka i inne.
Kolejno wiązał się z innymi teatrami, głównie jako kompozytor lub dyrygent. Były to: „Perskie Oko”, „Morskie Oko”, „Wesoły wieczór”, „Ananas”, „Banda”, „Hollywood”, „Cyganeria”, „Wielka Rewia”. Napisał ilustrację muzyczną do utworów Juliana Tuwima: Ewa – kobieta – to ja (na konkurs na piosenkę dla Miry Zimińskiej) oraz do Listu zza oceanu. Wraz z Leonem Schillerem stworzył wielką rewię polską, która cieszyła się powodzeniem podczas Pierwszej Wystawy Poznańskiej w 1929 r.
Skomponował muzykę do filmów: Moralność Pani Dulskiej, Złota maska, Żona – nie żona, Przez łzy do szczęścia, Testament profesora Wilczura, O czym się nie mówi, Ada to nie wypada, Trzy serca, a także do filmów krótkometrażowych.
W latach 1935–1939 był kapelmistrzem w reprezentacyjnym balecie Feliksa Parnella, skomponował blisko 3/4 repertuaru wykorzystywanego przez balet, dyrygował na wszystkich jego występach zagranicznych w prawie całej Europie (m.in. w 1936 r. na Olimpiadzie w Berlinie, gdzie jego kompozycje baletowe zdobyły brązowy medal). Najbardziej znanymi spośród kompozycji baletowych były: Wesele łowickie, Lajkonik krakowski, Janko muzykant, Dożynki, Umarł Maciek, umarł, Wesele krakowskie, Tańcowały dwa Michały, Świr, świr za kominem, Konik zwierzyniecki, Zmysły i praca, Roztańczona baba, Był sobie dziad i baba. Skomponował ponadto komedie muzyczne: Dziewczyna i hipopotam, Hulla ben Bulla, Kaprysy Marianny, Oberżystka.
Podczas okupacji hitlerowskiej przebywał w Warszawie. Występował jako pianista w kawiarniach: „Ziemiańska”, „Pół czarnej”, „Rio Rita” i innych. W ostatnim okresie przed wybuchem powstania warszawskiego był dyrygentem w teatrze „Nowości” przy ul. Mokotowskiej. Po upadku powstania trafił do Częstochowy, następnie działał w Łodzi, w teatrach: „Lutnia”, „Syrena” i „Osa”. Do 1950 r. był dyrygentem w teatrze w Domu Żołnierza w Krakowie. Dla Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego napisał balet w dwóch aktach Janko muzykant (1946 r.). Powrócił do komponowania muzyki filmowej, napisał muzykę do Sprawy do załatwienia, Czerwonej harmonii oraz do wielu filmów krótkometrażowych i rysunkowych.
Od 1951 do 1964 r. pracował jako kierownik muzyczny biura koncertowego „Artos”, był też kapelmistrzem zespołu baletowego „Artos-u” – „Malwy”. Z baletem wyjeżdżał wielokrotnie za granicę. Komponował muzykę poważną, był autorem suity ludowej w 6 częściach Od Bałtyku do Karpat na chór i orkiestrę symfoniczną, wystawionej w 1951 r. w Filharmonii w Łodzi. W podobnym charakterze utrzymany był także jego poemat symfoniczny Pogoda i burza.
Na początku lat sześćdziesiątych skomponował piosenkę Maleńki znak, cieszącą się ogromną popularnością; wcześniej podobny sukces odniósł Walc M.D.M. (Chcecie to wierzcie, chcecie nie wierzcie). Napisał 2 wodewile Tajemniczy nieznajomy i Ja tu rządzę do tekstów Rapacki_Wincenty (1961 r.), wystawione w Teatrze Ludowym w Warszawie, w Opolu, Łodzi, Szczecinie i Gdyni. W 1963 r. skomponował czteroaktową operę komiczną do tekstów Juliana Krzewińskiego, pt. Ułan księcia Józefa, graną w operetce łódzkiej. Współpracował ze scenami muzycznymi Poznania, Gdańska, Katowic.
W sumie napisał około 1000 piosenek (m.in. Dulcynea, Biały boston, Tomasz skąd ty to masz, Gdzie jest twój tata, smarkata?, Niebieski walc, Nie kochać w taką noc – to grzech, Ada to nie wypada, Nikt mnie nie rozumie, tak jak ty i inne), muzykę do kilkudziesięciu filmów, kilkanaście pełnospektaklowych operetek, przedstawień baletowych. Ostatnim jego dziełem była operetka Cyrulik Warszawski z librettem Zbigniewa Kuthana, skomponowana w 1975 r[2].
Był kompozytorem piosenek m.in. dla Tadeusza Faliszewskiego, Mieczysława Fogga, Toli Mankiewiczówny, Stanisławy Nowickiej, Tadeusza Olszy, Hanki Ordonówny, Ludwika Sempolińskiego, Aleksandra Żabczyńskiego oraz wykonawców powojennych, m.in. Chóru Czejanda, Barbary Muszyńskiej, Sławy Przybylskiej, Hanny Rek, Ireny Santor, Piotra Szczepanika i Mieczysława Wojnickiego[1].