Od 1860 r. trwał wzmożony ruch niepodległościowy. Pieśń ta wyprzedza wybuch Powstania Styczniowego 1863 r^[18]. Pierwsze cztery zwrotki tego marsza w układzie Władysława Anczyca śpiewali powszechnie uczestnicy Powstania Styczniowego^[10]. Autor ten był jednym z najbardziej znanych twórców sztuk i utworów poetyckich o tematyce ludowej, powstańczej i patriotycznej. W jego dorobku należy wymienić także inne dzieła sceniczne np.: Chłopi arystokraci..., Emigracja chłopska, Kościuszko pod Racławicami, Pieśni zbudzone. Szczególną uwagę poświęcał w swojej twórczości sprawom powstania styczniowego^[19]. W powstaniu śpiewano również inne utwory tego poety (np. Śpiew kmieci polskich), recytowano jego patriotyczny wiersz Lelewel (Marcin Lelewel Borelowski). Wszystkie te utwory należały później do cyklu Pieśni zbudzonych^[23].

Powstanie styczniowe było to najdłuższe wystąpienie zbrojne Polaków przeciwko Rosji. Nasilające się nastroje patriotyczne sprawiły, że rodacy prężnie objęli działaniami wyzwoleńczymi całe Królestwo. Nie udało się wzniecić buntu na Litwie, Wołyniu i Ukrainie. Z czasem wśród powstańców wyłoniły się dwa obozy z różnymi planami na przyszłość – „biały” oraz „czerwony”. Dualizm działań wojskowych, brak uzbrojenia, a także nieregularne oddziały stały się bezpośrednią przyczyną klęski na wiosnę 1865 r^[20].

Władysław Ludwik Anczyc nie godził się z amnestią, którą car chciał poróżnić powstańców, czego wyrazem są powyższe słowa. Choć sam po klęsce powstania imał się metod pozytywistycznych (posiadał drukarnię na rogu ulic Straszewskiego i Zwierzynieckiej), to jego pieśń odrodziła się wśród strzelców i legionistów Piłsudskiego, prawie pół wieku później. Wartości oraz przekonania zawarte w tekście okazały się ponadczasowe^[14].

Do wariantu z 1883 r. K. A. Czyżowski dopisał kolejne dwie zwrotki, które na trwałe spoiły się z pierwowzorem. Marsz ten jest obecnie pieśnią organizacyjną Związku Strzeleckiego, a w minionych latach również hufców przysposobienia wojskowego^[10].

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013.