Tytuł: |
Wojenka |
|
Legun na wojence |
|
Wojenko, wojenko |
|
Wujenku, wujenku |
Klasyfikacja: |
pieśń legionowa |
Autor słów: |
nieznany |
Gwiżdż, Feliks[9], [11], [16] |
|
Autor muzyki: |
nieznany |
Melodia: |
ludowa[16] |
Data powstania: |
1914
|
Niezwykle popularna piosenka legionowa, do tej pory anonimowa. Nienotowana przez śpiewniki żołnierskie z czasów I wojny światowej. Wydrukowana po raz pierwszy w śpiewniku Szula, który zanotował:
„W sierpniu 1917 r. na ćwiczeniach zasłyszałem nową melodię nieznaną mi w swojej kompanii (3. pp), mocno tym zdziwiony (jako że taki piosenkarz jak ja, wszystkie znać powinien) przysłuchałem się, przyłączyłem do śpiewu, a potem pytam: Skądeście wzięli tę piosenkę? Nie wiadomo, panie poruczniku... (...) W trzy tygodnie potem już znały tę piosenkę całe legiony. Dziś to jedna z najwięcej śpiewanych i najpiękniejszych, a bezimiennych piosenek”.
Anonimowy autor wykorzystywał być może tekst piosenki ludowej (o nieznanej melodii) podanej przez Aleksandra Słapę w jego antologii (Polska pieśń ludowa o wojnie i żołnierzach, Kraków 1916):
– Wojenka, wojenka, to se piękna pani,
– Bo se na wojenkę chłopcy malowani.
W czasie wojen polskich w latach 1918–1920 dodano dalsze zwrotki:
– Na wojence ładnie, kto Boga uprosi,
– Żołnierze strzelają, Pan Bóg kule nosi.
– Maszeruje wiara, pot się krwawy leje,
– Raz, dwa, stąpaj bracie, to tak Polska grzeje.
– Wojenko, wojenko, co za moc jest w tobie,
– Kogo ty pokochasz, w zimnym leży grobie.
(Jeziorski Władysław, Śpiewy i śpiewki żołnierskie 1914-1921, Cieszyn, br, (ok. 1921) s. 93.)
Pieśń powstała w 3 pułku Piechoty Legionów[1].
Piosenkę drukowano bardzo często. W 1939 r. przypomniano ją w III tomie Wojennej pieśni polskiej. W lipcu 1943 r. ukazał się w Warszawie konspiracyjny Śpiewnik domowy, w którym wydrukowano prawie całkowicie nowy tekst Wojenki, zachowując z pierwowzoru jedynie pierwsze zwrotki[2].
W Śpiewniku „Iskry” autorstwo tekstu tego utworu zostało przypisane Feliksowi Gwiżdż, a data powstania określona została na 1914 r[9].
Inne źródła podają, że autorem jest także poeta legionowy Henryk Zbierzchowsk i lub Józef Obrochta-Maćkulin. Jeszcze inne źródła wskazują na anonimowość twórcy[16].
Tekst ósmego wariantu utworu został nadesłany przez Jana Balickiego w ramach konkursu zorganizowanego staraniem Zarządu Głównego Związku Młodzieży Wiejskiej oraz redakcji tygodnika „Nowa Wieś”[14].
Wariant dziesiąty tekstu pochodzi z okresu wojny polsko-ukraińskiej 1918–19. Powstał w polskich oddziałach lwowskich[18].
Por.: Chojecki, Leon Pieśni żołnierskie na fortepian lub do śpiewu ułożył…, Warszawa, br, (ok. 1930), s. 20 (pt. Wojenko, wojenko)[1].
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
