Jedna z najbardziej znanych piosenek żołnierskich. Znajduje się prawie we wszystkich śpiewnikach żołnierskich okresu I wojny światowej. Fakt, że nie została zamieszczona przez Franciszka Barańskiego (Jeszcze Polska nie zginęła) świadczy, że przed I wojną nie cieszyła się większą popularnością. Zbyszko Mroczek podał, że melodia tej pieśni pochodzi z XVII w. i „śpiewali ją żołnierze Rakoczego”. Brak jednak dowodów źródłowych potwierdzających tę tezę. Najwcześniejszym przekazem dotyczącym tej piosenki są wspomnienia Michała Sokolnickiego Rok czternasty. W czasie wiosennych ćwiczeń krakowskiego „Strzelca” w połowie kwietnia 1913 r. autor po raz pierwszy usłyszał tę piosenkę:

„Kto ją przyniósł? Jak przywrócić w pamięci zapomniane imię, pseudonim czy nazwisko, jak odgrzebać spod tylu innych widzeń twarz miłą? Żaden ‘skarbiec’ ani żadne zbiorek ‘Pieśni Polskich’ tej piosenki nie zawierał. Nie wiem, skąd ją przyniósł, z jakiej tradycji wydostał młodzieniec, który maszerował wówczas w naszej pierwszej czwórce”.

Możemy przyjąć obecnie, że do dawnej melodii ludowej z lat poprzedzających wybuch wojny światowej (1912–1913) ułożono pierwsze zwrotki znanej później pieśni. Według Władysława Jeziorskiego pierwsze sześć zwrotek jest pochodzenia ludowego, trzy następne dodane przez Wacława Denhoffa-Czarnockiego (Władysław Jeziorski, Nowy śpiewnik polski 1914–1917. Zebrał… Kraków 1917, s. 112)^[1].

Jak wiele żołnierskich piosenek traktowana była „kupletowo”: zależnie od miejsc akcji i wydarzeń dopisywano nowe zwrotki^[19].

Piosenka rozpowszechniła się w czasie I wojny światowej. Nieznany nam autor przerobił ją podobno na użytek Legionów z sześciozwrotkowej piosenki ludowej. Siódmą, ósmą i dziewiątą dopisał później poeta legionowy Wacław Denhoff-Czarnocki i w tej wersji była publikowana w III tomie Wojennej pieśni polskiej. W 1943 r. trafiła na karty podziemnego wydawnictwa Śpiewnik domowy, śpiewano ją w oddziałach partyzanckich i wojskowych. Przeglądając ostatnio stare wydawnictwa muzyczne sprzed I wojny światowej i z lat 1914–1918, natrafiłem na nuty, wydane nakładem warszawskiej firmy B. Rudzkiego, pt. Pianista w salonie, zbiór ulubionych utworów ułatwionych przez prof. L. Chodeckiego. Druk pochodzi z okresu, gdy Warszawa znajdowała się w rękach Prusaków. Na ostatniej stronicy wydawca zamieścił spis, obejmujący ponad sto przeróżnych utworów, które ukazały się w cyklu Pianista w salonie i które „ułatwił” (opracował względnie zaaranżował) Leon Chojecki. W wykazie tym figurują także jego oryginalne kompozycje. Pod nr 87 znalazłem piosenkę O, mój rozmarynie. Czy ta wzmianka może być wskazówką prowadzącą do „odkrycia” zapomnianego kompozytora owej piosenki żołnierskiej, której melodia uchodziła dotąd za ludową^[2].

Szare Szeregi otaczały dbałością wszystkie utwory z pierwszej wojny światowej. Każdy „zawiszak” i prawie każde dziecko w wieku zawiszackim (12–14 lat) znało patriotyczne wiersze, pieśni i piosenki swoich ojców. Między innymi: O, mój rozmarynie... – piosenkę, z którą Legiony Polskie pod wodzą Józefa Piłsudskiego (1867–1935) rozpoczęły (6 VIII 1914) swój marsz ku niepodległości z krakowskich Oleandrów.

Oleandry (6 sierpnia 1914)

Plutony, szeregi, tyraliery –

Na błoniach siwieją w krąg mundury,

Padają rozkazy: ...dwa, trzy, cztery,

Czerwone na piersiach jak krew – sznury.

Hej, trąbka strzelecka gra... Kompania

Kolumną czwórkową jak w tan płynie,

Nad czołem skrzydlata pieśń się słania:

Rozwijaj się – o, mój rozmarynie...

I popłynęła pieśń przez kolejne pokolenia... chociaż jej twórcy (autor słów i kompozytor) zawieruszyli się gdzieś w mrokach dziejów^[20].

por.: Mroczek Zbyszko W., Pieśni Legionów Polskich 1914–1915 z melodyami zebrał… Kraków 1915, s. 47–48; uzup. Mroczek Zbyszko W., Śpiewnik Legionisty Polskiego 1914–1916, Kraków 1916, s. 82–83; Polskie pieśni wojenne i piosenki obozowe, zebrał Z(agórski) Ad(am), Piotrków 1915, s. 64–65; Biernacki-„Kostek” Wacław, Marsze i piosenki Brygady Piłsudskiego, Kraków 1915, s. 14; Kronenberg Leopold, Śpiewki żołnierzy polskich 1914–1915. Zebrał i wydał… wyd. 2, Cieszyn, br, (ok. 1915), s. 19–20; Migo Jan, Śpiewnik wojenny... zebrał... Kraków 1916, s. 51–52; Śpiewnik Żołnierza Polskiego zebrał i ułożył T. H. D, Warszawa,br, (ok. 1918), s. 19–20^[1].

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013.